ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਸਿੱਖ ਸੰਸਥਾ : ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ, ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ

ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਸੰਸਥਾ ਹੈ, ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ। ਇਹ ਕਮੇਟੀ ਕਿਵੇਂ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਆਈ? ਇਸ ਦਾ ਨਿਕਾਸ-ਵਿਕਾਸ ਕਿਵੇਂ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਇਹ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਸਿੱਖ ਸੰਸਥਾ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਵਾਨ ਚੜ੍ਹੀ? ਇਸ ਨੇ ਕੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ? ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੁਆਲਾਂ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਸੰਖੇਪ 'ਚ ਵਿਚਾਰ ਰਹੇ ਹਾਂ।
12 ਅਕਤੂਬਰ, 1920 ਨੂੰ ਖਾਲਸਾ ਬਰਾਦਰੀ ਦਾ ਸਾਲਾਨਾ ਦੀਵਾਨ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ 'ਚ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਖੌਤੀ ਗੁਰੂ-ਦਾਤ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਪਾਹੁਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ, ਨਾਨਕ ਨਿਰਮਲ ਪੰਥ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਬਣੇ। ਨਵੇਂ ਸਜੇ ਸਿੰਘ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਸਿਰਜਤ ਸਰਬ-ਸਾਂਝੇ ਧਰਮ ਮੰਦਰ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਵਾਸਤੇ ਆਏ ਤਾਂ ਪੁਜਾਰੀ ਨੱਕ-ਮੂੰਹ ਵੱਟਣ ਲੱਗੇ। ਥੋੜ੍ਹੀ ਨੋਕ-ਝੋਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੁਜਾਰੀ ਅਰਦਾਸ ਕਰਨ ਤੇ ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਲੈਣ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਏ। ਹੁਕਮਨਾਮੇ ਦੇ ਬੋਲ ਸਨ :
ਨਿਗੁਣਿਆ ਨੋ ਆਪੇ ਬਖਸਿ ਲਏ
ਭਾਈ ਸਤਿਗੁਰ ਕੀ ਸੇਵਾ ਲਾਇ॥
ਸਤਿਗੁਰ ਕੀ ਸੇਵਾ ਊਤਮ ਹੈ
ਭਾਈ ਰਾਮ ਨਾਮਿ ਚਿਤੁ ਲਾਇ॥ (ਅੰਗ 638)
ਜਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਜਥਾ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ 'ਤੇ ਅਰਦਾਸ ਬੇਨਤੀ ਲਈ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਦੇ ਪੁਜਾਰੀ ਹਰਨ ਹੋ ਗਏ। ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਗੁਰੂ ਦਾ ਤਖ਼ਤ ਸੁੰਨਾ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਤੇ ਸੇਵਾ-ਸੰਭਾਲ ਵਾਸਤੇ 25 ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਜਥਾ ਨਿਯਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੇ ਹਾਲਤਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ 9 ਮੈਂਬਰੀ ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਗਠਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਸੁਧਾਰ ਲਹਿਰ ਦੇ ਹਾਮੀ ਤੇ ਹਮਾਇਤੀਆਂ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਆਦੇਸ਼ ਜਾਰੀ ਕਰਵਾਇਆ ਕਿ 15 ਨਵੰਬਰ, 1920 ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧ ਇਕੱਠ ਬੁਲਾਇਆ ਗਿਆ। ਪ੍ਰਤੀਨਿਧ ਇਕੱਠ ਵਿਚ 175 ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਕਮੇਟੀ ਬਣਾਈ ਗਈ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂਅ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ, ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਪਲੇਠੀ ਮੀਟਿੰਗ 12 ਦਸੰਬਰ, 1920 ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ 'ਤੇ ਹੋਈ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ ਚੁਣੇ ਗਏ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਸੋਧ ਕੀਤੀ ਤੇ ਅਹੁਦੇਦਾਰ ਚੁਣੇ ਗਏ। ਪਹਿਲੀ ਇਕੱਤਰਤਾ ਸਮੇਂ ਹੀ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਵਿਧਾਨ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਇਕ ਸਬ-ਕਮੇਟੀ ਬਣਾਈ ਗਈ। 30 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1921 ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੀ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਕਰਵਾਈ ਗਈ।
ਚੁਣੀ ਹੋਈ ਕਮੇਟੀ ਵਲੋਂ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਲੈਣ ਲਈ ਮਹੰਤਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ ਤਾਂ ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਨੇ ਗੋਲੀ ਚਲਾ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਭਾਈ ਹਜ਼ਾਰਾ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ, ਜੋ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਸੁਧਾਰ ਲਹਿਰ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸ਼ਹੀਦ ਸਦਵਾਏ।
20 ਫਰਵਰੀ, 1921 ਨੂੰ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਸਾਕਾ ਵਾਪਰ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਅਨੇਕਾਂ ਸਿੰਘ ਮਹੰਤ ਨਰੈਣ ਦਾਸ ਦੇ ਗੁੰਡਿਆਂ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ, ਗੰਡਾਸੀਆਂ, ਛਵੀਆਂ ਤੇ ਡਾਂਗਾਂ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ। ਕੁਝ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮਹੰਤ ਦੇ ਆਦਮੀਆਂ ਨੇ ਜੰਡ ਦੇ ਦਰਖ਼ਤ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹ, ਜਿਉਂਦੇ ਜੀਅ ਸਾੜ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਅਤਿ ਦੁਖਦਾਈ ਹਿਰਦੇਵੇਦਕ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ 21 ਫਰਵਰੀ, 1921 ਨੂੰ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜਨਮ ਅਸਥਾਨ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਅਧੀਨ ਆਇਆ।
8 ਅਗਸਤ, 1921 ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਕੇ ਬਾਗ, ਘੂਕੇ ਵਾਲੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਮੋਰਚੇ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਗਿਆ। ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਾਕਮ ਅਸਲ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਹੰਤਾਂ ਤੇ ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਦੀ ਪਿੱਠ 'ਤੇ ਸਨ। ਅਕਾਲੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਾਮਰਾਜ ਤੇ ਕੁਰੱਪਟ ਮਹੰਤਾਂ-ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਲੰਬੀ ਲੜਾਈ ਲੜਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਤੇ ਤਸੀਹੇ ਝੱਲ ਕੇ ਗੁਰਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਚਾਬੀਆਂ ਦਾ ਮੋਰਚਾ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਫੇਰੂ ਦਾ ਮੋਰਚਾ, ਜੈਤੋ ਦਾ ਮੋਰਚਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਰੂਪਮਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਾਮਰਾਜ ਨੂੰ ਸੰਗਠਿਤ ਸਿੱਖ ਸ਼ਕਤੀ ਅੱਗੇ ਗੋਡੇ ਟੇਕਣੇ ਪਏ। 1925 'ਚ ਸਿੱਖ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣ ਜਾਣ ਨਾਲ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਢੰਗ ਦੁਆਰਾ ਧਾਰਮਿਕ ਅਸਥਾਨਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਸੰਸਥਾ ਬਣੀ।
ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਸਿੱਖ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਸਿਰਾਂ 'ਤੇ ਹੋਈ ਹੈ। 1920 ਤੋਂ 1925 ਤੱਕ ਚੱਲੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਸੁਧਾਰ ਲਹਿਰ ਆਪਣੀ ਚਰਮ ਸੀਮਾ 'ਤੇ ਸੀ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਜੋ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਪਰਵਾਨਿਆਂ ਨੇ ਕੀਤੀਆਂ, ਮਾਨਸਿਕ, ਸਰੀਰਕ ਤਸੀਹੇ ਸਹੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ। ਇਕ ਇਸਾਈ ਪਾਦਰੀ ਦੇ ਅੱਖੀਂ ਡਿੱਠੇ ਹਾਲ ਤੋਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਉਸ ਨੇ ਗੁਰੂ ਕੇ ਬਾਗ ਦੇ ਮੋਰਚੇ ਸਮੇਂ ਸਿੱਖਾਂ 'ਤੇ ਹੁੰਦੇ ਜਬਰ-ਜ਼ੁਲਮ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਲਿਖੇ ਕਿ ਮੈਂ ਸੈਂਕੜੇ ਈਸਾ ਸੂਲੀ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਹਾਂ।
ਅਕਾਲ ਦੇ ਪੁਜਾਰੀ ਗੁਰਸਿੱਖ 'ਅਕਾਲੀ' ਸਦਵਾਏ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰਧਾਮਾਂ, ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੀ ਅਜ਼ਮਤ ਵਾਸਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਭੁੱਖੇ-ਧਿਆਏ ਨੰਗੇ ਪਿੰਡੇ ਲੰਬੇਰਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਲੜਿਆ ਤੇ ਸਫਲਤਾ ਦੀਆਂ ਸਰ-ਬੁਲੰਦੀਆਂ ਨੂੰ ਛੂਹਿਆ। ਇਹ ਗੁਰੂ ਕੇ ਲਾਲ ਤਨ, ਮਨ, ਧਨ, ਬਚਨ ਕਰਮ ਤੋਂ ਅਕਾਲ ਦੇ ਪੁਜਾਰੀ ਸਨ ਤੇ ਨਿਸ਼ਕਾਮ ਸੇਵਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਦਰਸ਼ ਸੀ। ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਸੁਧਾਰ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਸਫਲ ਕਰਨ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਰਜੀਵੜਿਆਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ 14 ਦਸੰਬਰ, 1920 ਨੂੰ 'ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ' ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਆਇਆ। ਅਕਾਲੀ ਲਹਿਰ ਨੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸਿੱਖ ਬੀਬੀਆਂ ਨੂੰ ਵੋਟ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਦਿਵਾਇਆ।
ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਸੰਸਥਾ ਹੋਣ ਦਾ ਮਾਣ-ਸਤਿਕਾਰ ਹਾਸਲ ਹੈ। ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ, ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਜ ਖੇਤਰ ਬਹੁਤ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹੈ। ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਾਰਜ ਤੇ ਫ਼ੈਸਲੇ ਕੀਤੇ ਹਨ, ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਵਿਚਾਰ ਕਰਾਂਗੇ।
ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੀ ਆਮਦਨ-ਖਰਚ ਦੇ ਹਿਸਾਬ-ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਕਰਨ ਲਈ 1927 ਤੋਂ ਮਾਸਿਕ ਪੱਤਰ 'ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗਜ਼ਟ' ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਨਿਰੰਤਰ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਜਾਤੀ ਭੇਦਭਾਵ ਨੂੰ ਮਿਟਾਉਣ ਲਈ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਜਾਰੀ ਹੋਇਆ। ਕੋਈ ਸਿੱਖ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਜਾਤੀ ਭੇਦਭਾਵ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕਿਸੇ ਦੀ ਜਾਤ ਬਰਾਦਰੀ ਪੁੱਛੇਗਾ। ਮਹੰਤਾਂ ਤੇ ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਾਰਨ ਹਰ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੀ ਆਪਣੀ ਮਰਯਾਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਇਕਸੁਰ ਤੇ ਇਕਸਾਰ ਕਰਨ ਲਈ 'ਸਿੱਖ ਰਹਿਤ ਮਰਯਾਦਾ' ਨਿਸਚਤ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਜਿਸ ਨੂੰ 'ਗੁਰੂ ਪੰਥ' ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਹਾਸਲ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਰਹਿਤ ਮਰਯਾਦਾ ਪੰਜਾਬੀ, ਹਿੰਦੀ ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ 'ਚ ਫਰੀ ਛਾਪ ਕੇ ਵੰਡੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
17 ਜੂਨ, 1923 ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਰੋਵਰ ਦੀ ਕਾਰ-ਸੇਵਾ ਕਰਵਾਈ ਗਈ, ਜੋ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਾਰਜ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ-ਪਸਾਰ ਲਈ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਯਾਦ 'ਚ ਸ਼ਹੀਦ ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਕਾਲਜ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਹੁਣ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਕਾਲਜਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 13 ਹੈ, ਜੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਜਾਂ 'ਚ ਚਲਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਰੀਸਰਚ ਬੋਰਡ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਤਾਂ ਜੋ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਲਿਖਵਾਏ। ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਦੀ ਸਥਾਪਤੀ ਵਾਸਤੇ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤੇ ਮੋਰਚਾ ਲਾਇਆ ਗਿਆ। ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਸਹਿਯੋਗ ਤੇ ਸਮਰਥਨ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਵਲੋਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਐਕਟ ਬਣਨ ਨਾਲ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਵਿਧੀਵਤ ਕਾਰਜ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਚੋਣ 5 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਬਾਲਗ ਸਿੱਖ ਵੋਟਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਚੋਣ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਮੌਜੂਦਾ ਹਾਊਸ ਵਿਚ ਕੁਲ 190 ਮੈਂਬਰ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਚੋਂ 120 ਚੋਣ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਚੁਣ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਪੰਜਾਬ, ਹਰਿਆਣਾ, ਹਿਮਾਚਲ ਤੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ 15 ਮੈਂਬਰ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿਚੋਂ ਕੋਆਪਟ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। 30 ਸੀਟਾਂ ਬੀਬੀਆਂ ਵਾਸਤੇ ਰਾਖਵੀਆਂ ਹਨ। ਜਰਨਲ ਚੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਰ ਸਾਲ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ, ਅਹੁਦੇਦਾਰਾਂ ਤੇ ਅੰਤ੍ਰਿੰਗ ਕਮੇਟੀ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਆਪਣੇ ਕਾਰਜ ਭਾਗ ਨੂੰ ਸਚਾਰੂ ਢੰਗ ਨਾਲ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਮੇਟੀ, ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਰੀਸਰਚ ਬੋਰਡ, ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਕਮੇਟੀ, ਟਰੱਸਟ ਵਿਭਾਗ, ਸੈਕਸ਼ਨ 85, ਸੈਕਸ਼ਨ 87 ਆਦਿ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿੰਗ ਅਤੇ ਵਿਭਾਗ ਹਨ।
ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ ਅਧੀਨ ਸੈਕਸ਼ਨ 85 'ਚ ਵੱਡੇ 90 ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਸ਼ੈਕਸ਼ਨ 87 ਅਧੀਨ ਛੋਟੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਚੁਣੀਆਂ ਕਮੇਟੀਆਂ, ਨਾਮਜ਼ਦ ਕਮੇਟੀਆਂ ਅਤੇ ਲੋਕਲ ਕਮੇਟੀਆਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਮੇਟੀ ਅਧੀਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਜਾਂ 'ਚ 11 ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨ ਸਥਾਪਤ ਹਨ ਤੇ 13 ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਕਾਲਜ ਚਲਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਟਰੱਸਟ ਵਿਭਾਗ ਦੀਆਂ ਦੋ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ, ਦੋ ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ, ਦੋ ਇੰਜੀ: ਕਾਲਜ, ਅਨੇਕਾਂ ਡਿਗਰੀ ਕਾਲਜ ਤੇ 54 ਸਕੂਲ ਚਲਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।
ਲੋਕ ਕਲਿਆਣਕਾਰੀ ਕਾਰਜਾਂ ਵਜੋਂ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ ਪਿੰਗਲਵਾੜਾ ਭਗਤ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ, ਯਤੀਮਖਾਨਾ, ਬਿਰਧਘਰ ਆਦਿ ਨੂੰ ਸਾਲਾਨਾ ਸਹਾਇਤਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੜ੍ਹ-ਪੀੜਤਾਂ, ਭੂਚਾਲ-ਪੀੜਤਾਂ, ਸੁਨਾਮੀ ਪੀੜਤਾਂ, ਸਿੱਖ ਕਤਲੇਆਮ ਦੇ ਪੀੜਤਾਂ, ਜੋਧਪੁਰ ਦੇ ਕੈਦੀਆਂ, ਧਰਮੀ ਫੌਜੀਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਵੀ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਹੀ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁ: ਪ੍ਰ: ਕਮੇਟੀ ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦਾ ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਧਿਕਾਰ ਖੇਤਰ ਗੁ: ਪ੍ਰਬੰਧ ਸਬੰਧੀ ਭਾਵੇਂ ਪੰਜਾਬ, ਹਰਿਆਣਾ, ਹਿਮਾਚਲ ਤੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਹੈ ਪਰ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿਚ ਵਸੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧ ਸੰਸਥਾ ਵੀ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਹੀ ਹੈ। ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਮਸਲੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਪਾਸ ਹੀ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਮਸਲਾ ਭਾਵੇਂ ਦਸਤਾਰ ਦਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਕਕਾਰਾਂ ਦਾ।
ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੀ ਨਵ-ਉਸਾਰੀ ਤੇ ਨਵ-ਨਿਰਮਾਣ, ਸਰਾਵਾਂ ਦਾ ਢੁਕਵਾਂ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨਾ, ਸਿੱਖ ਵਿਰਸੇ ਤੇ ਵਿਰਾਸਤਾਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣਾ ਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਪ੍ਰਸਾਰ ਲਈ ਆਧੁਨਿਕ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਰੇਡੀਓ, ਟੀ.ਵੀ., ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਮਾਧਿਅਮ ਨੂੰ ਵਰਤੋਂ ਵਿਚ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਸਿੱਖ ਰਹਿਤ ਮਰਯਾਦਾ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ-ਪ੍ਰਸਾਰ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ-ਪ੍ਰਸਾਰ ਲਈ ਆਪਣੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਛਾਪੇਖਾਨੇ ਲਾਏ ਗਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਸੇਵਾ ਅਦਬ-ਸਤਿਕਾਰ ਅਤੇ ਮਰਯਾਦਾ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਹ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੋਣ ਦਾ ਮਾਣ ਸ: ਸੁੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਜੀਠੀਆ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ। ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਪੰਥ ਦੇ ਬੇਤਾਜ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ, ਪੰਥ ਰਤਨ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ, ਪੰਥ ਰਤਨ ਜਥੇ: ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਟੌਹੜਾ, ਲੋਹ ਪੁਰਸ਼ ਜਥੇ: ਜਗਦੇਵ ਸਿੰਘ ਤਲਵੰਡੀ, ਬੀਬੀ ਜਗੀਰ ਕੌਰ, ਜਥੇ: ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਮੱਕੜ ਅਤੇ ਹੁਣ ਇਹ ਸੇਵਾ ਪ੍ਰੋ: ਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਬਡੂੰਗਰ ਬਾਖੂਬੀ ਨਿਭਾ ਰਹੇ ਹਨ।

ਖ਼ਬਰ ਸ਼ੇਅਰ ਕਰੋ

ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਤੇ ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਸਿੱਖ

ਬਠਿੰਡਾ ਤੋਂ 30 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੱਖਣੀ-ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ ਨਾਂਅ ਦੀ ਸਬ-ਡਵੀਜ਼ਨ ਹੈ। ਇਹ ਅਸਥਾਨ ਆਦਿ ਕਾਲ ਤੋਂ ਧਾਰਮਿਕ ਮਹੱਤਤਾ ਵਾਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵੈਦਿਕ ਕਾਲ ਸਮੇਂ ਸਰਸਵਤੀ ਨਦੀ ਥਨੇਸਰ/ਪਹੇਵਾ ਆਦਿ ਹੁੰਦੀ ਹੋਈ ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ ਦੇ ਨਾਲ ਵਗਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਥੇ ਇਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਆਧੁਨਿਕ ਸ਼ਹਿਰ ਵਸਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਇੰਦਰ ਦੀ ਪੁਰੀ (ਪੁਰਿੰਦ੍ਹਰੀ) ਦੇ ਨਾਂਅ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਸੁੰਦਰ ਇਮਾਰਤਾਂ ਅਤੇ ਰਾਜ ਮਾਰਗ ਬਣੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਇਹ ਇਕ ਵਪਾਰ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਸੀ। ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਤੇ ਮਨਮੋਹਕ ਬਾਗ-ਬਗੀਚੇ ਬਣੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਇਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਮਹਾਂ-ਰਿਸ਼ੀ ਮਾਰਕੰਡੇ ਜਿਹੇ ਮਹਾਂਪੁਰਸ਼ਾਂ ਨੇ ਭਗਤੀ ਕੀਤੀ। ਪਰ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸਰਸਵਤੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਰੁਖ਼ ਬਦਲ ਕੇ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਸਤਲੁਜ ਦਰਿਆ ਜਿਹੜਾ ਬਠਿੰਡਾ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਨਾਲ ਵਗਦਾ ਸੀ, ਉਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਰੁਖ਼ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਤਲਵੰਡੀ ਦਾ ਇਲਾਕਾ ਉੱਚੇ ਟਿੱਬਿਆਂ ਵਾਲਾ ਮਾਰੂਥਲ ਬੰਜਰ ਬਣ ਗਿਆ, ਜਿਹੜਾ ਕਦੇ ਜ਼ਰਖ਼ੇਜ਼ ਭੂਮੀ ਸੀ।
ਸਮੇਂ ਦੇ ਬਦਲਣ ਨਾਲ ਮੁਗਲ ਕਾਲ ਵਿਚ ਇਹ ਇਲਾਕਾ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਸ਼ਮਸੂਦੀਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਆ ਗਿਆ। ਹਿੰਦੂ ਗੁੱਜਰਾਂ ਨੇ 48 ਪਿੰਡ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਸ਼ਮਸੂਦੀਨ ਕੋਲੋਂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਧਰਮ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ 48 ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਜਗੀਰਦਾਰ/ਮਾਲਕ/ਚੌਧਰੀ ਬਣ ਗਏ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੁੱਜਰਾਂ ਦੇ ਸਰਦਾਰ ਦੇ ਕੋਈ ਪੁੱਤਰ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਇਕਲੌਤੀ ਪੁੱਤਰੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂਅ ਸਾਬੋ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 48 ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਚੌਧਰਾਣੀ ਬਣੀ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਇਹ ਇਲਾਕਾ ਸਾਬੋ ਦੀ ਤਲਵੰਡੀ ਦੇ ਨਾਂਅ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ। ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਬਰਾੜਾਂ ਤੇ ਸਿੱਧੂਆਂ ਨੇ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਜ਼ੋਰ ਫੜਿਆ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਇਲਾਕਾ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿਚ ਕਰ ਲਿਆ।
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ, ਮੁਕਤਸਰ ਦੀ ਜੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1762 ਵਿਚ ਲੱਖੀ ਜੰਗਲ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਸਾਬੋ ਦੀ ਤਲਵੰਡੀ ਪਹੁੰਚੇ। ਇਹ ਉਹ ਪਵਿੱਤਰ ਧਰਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਹਿਲੇ ਗੁਰੂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਅਤੇ ਨੌਵੇਂ ਗੁਰੂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੀ ਚਰਨ ਛੋਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ। ਇਥੋਂ ਦੇ ਜਗੀਰਦਾਰ/ਸਰਦਾਰ ਰਾਇ ਡੱਲੇ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਸਾਬੋ ਦੀ ਤਲਵੰਡੀ 'ਚ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਪਵਿੱਤਰ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਨਮਸਕਾਰ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਤੋਂ ਉਪਰੰਤ ਰਾਇ ਡੱਲੇ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਕਹਿਣ ਮੁਤਾਬਿਕ ਭੋਜਨ ਪਾਣੀ ਤੇ ਠਹਿਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਇਕ ਉੱਚੇ ਟਿੱਬੇ ਦੀ ਟੀਸੀ 'ਤੇ ਕੀਤਾ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਭਾਈ ਡੱਲੇ ਵਲੋਂ ਰੱਖੇ ਹੋਏ ਤਖ਼ਤਪੋਸ਼ 'ਤੇ ਬੈਠ ਗਏ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਕਮਰਕੱਸਾ ਖੋਲ੍ਹਣ ਉਪਰੰਤ ਦਮ ਲਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਮੁਖ਼ਾਰਬਿੰਦ ਤੋਂ ਬੋਲਿਆ ਕਿ ਇਹ ਤਾਂ ਸਾਡਾ 'ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਾਲਾ ਦਮਦਮਾ' ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਸਾਬੋ ਦੀ ਤਲਵੰਡੀ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਨਾਂਅ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਇਥੇ ਨੌਂ ਮਹੀਨੇ, ਨੌਂ ਦਿਨ ਤੇ ਨੌਂ ਘੜੀਆਂ ਠਹਿਰੇ। ਇੱਥੇ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਸੰਪੂਰਨਤਾ ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਕਰਵਾਈ ਅਤੇ ਇਥੇ ਪੜ੍ਹਨ-ਲਿਖਣ ਲਈ ਇਕ ਵਿੱਦਿਆ ਕੇਂਦਰ ਬਣਵਾਇਆ ਅਤੇ ਇਸ ਨਗਰ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਾਸ਼ੀ ਦਾ ਖ਼ਿਤਾਬ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਸੇ ਸਥਾਨ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ। ਜਿਹੜੇ ਵੀ ਹੁਕਮਨਾਮੇ ਗੁੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਤਖ਼ਤ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਮੋਹਰ ਲਾਈ। ਇਹ ਮੋਹਰ ਚਾਂਦੀ ਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ 'ਤੇ ਇਹ ਅੱਖਰ 'ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜਾਗਾ ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਜੀ' ਉਕਰੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਹਰ ਚਿੱਠੀ-ਪੱਤਰ 'ਤੇ ਉੱਕਤ ਅੱਖਰੀ ਮੋਹਰ ਲਾਈ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਅੱਜ ਵੀ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਖ਼ਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਜਥੇਦਾਰ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਆਪ ਮੁਕੱਰਰ ਕੀਤਾ।
ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ 1925 'ਚ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਆਈ। ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਚਾਰ ਤਖ਼ਤ ਐਕਟ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ (ਸ੍ਰੀ ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ), ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਕੇਸਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ (ਸ੍ਰੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ), ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ (ਨੰਦੇੜ ਸਾਹਿਬ), ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ (ਪਟਨਾ ਸਿਟੀ) ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ, ਪਰ ਸ੍ਰੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਤਖ਼ਤ ਦਾ ਦਰਜਾ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਵਲੋਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਤਲਵੰਡੀ ਨੂੰ ਪੰਜਵਾਂ ਤਖ਼ਤ ਕਰਾਰ ਦੇਣ ਲਈ ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਚਾਰਕਾਂ, ਰਾਜਨੀਤੀਵਾਨਾਂ, ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਵਲੋਂ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਪੰਜਵਾਂ ਤਖ਼ਤ ਐਲਾਨਣ ਬਾਰੇ ਜਦੋਂ ਵੀ ਕੋਈ ਧਾਰਮਿਕ ਦੀਵਾਨ ਸਿੱਖ ਕਾਨਫਰੰਸ ਹੁੰਦੀ, ਤਾਂ ਉਹ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਰੱਖਦੇ। 1959 ਵਿਚ ਗਿਆਨੀ ਚੰਨਣ ਸਿੰਘ ਸ੍ਰੀ ਖੰਡ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਵਿਚ ਬਤੌਰ ਧਾਰਮਿਕ ਮੈਂਬਰ ਸਲਾਹਕਾਰ ਸਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਸਫਬੰਦੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਰਦਾਰ ਧੰਨਾ ਸਿੰਘ ਗੁਲਸ਼ਨ ਐੱਮ. ਐੱਲ. ਏ. ਜੋ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਵੀ ਸਨ, ਦੇ ਨਾਲ ਸਲਾਹ-ਮਸ਼ਵਰਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਮਹਾਨ ਕਾਰਜ ਲਈ ਸਰਦਾਰ ਧੰਨਾ ਸਿੰਘ ਗੁਲਸ਼ਨ ਨੂੰ ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਅੱਗੇ ਆਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਾਥ ਦੇਣ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿਚ ਜਥੇਦਾਰ ਜਗੀਰ ਸਿੰਘ ਫੱਗੂਵਾਲ, ਸਰਦਾਰ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੀਵਾਨਾ, ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ ਐੱਮ.ਐੱਲ.ਸੀ. ਦੇ ਨਾਂਅ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਸਥਾਨ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।
7 ਮਾਰਚ, 1959 ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਇਜਲਾਸ ਬੁਲਾਇਆ ਗਿਆ, ਇਸ ਇਜਲਾਸ ਵਿਚ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਤਖ਼ਤ ਐਲਾਨਣ ਲਈ ਇਕ ਮਤਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਉਪਰੰਤ ਧਾਰਮਿਕ ਸਲਾਹਕਾਰ ਕਮੇਟੀ ਨੂੰ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਸਰਦਾਰ ਧੰਨਾ ਸਿੰਘ ਗੁਲਸ਼ਨ ਦੇ 12 ਮਾਰਚ, 1959 'ਚ ਸ੍ਰੀਮਾਨ ਗਿਆਨੀ ਚੰਨਣ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸ੍ਰੀ ਖੰਡ ਨੂੰ ਭੇਜੇ ਗਏ ਪੱਤਰ ਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪੱਤਰ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸੀ :
'ਬੇਨਤੀ ਹੈ ਕਿ ਆਪ ਜੀ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੀ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਬਜਟ ਸਮਾਗਮ ਸਮੇਂ ਸ੍ਰੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਬਠਿੰਡਾ ਨੂੰ ਪੰਜਵਾਂ ਤਖ਼ਤ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਮਤਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਜੋ ਬਹਿਸ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਧਾਰਮਿਕ ਸਲਾਹਕਾਰ ਕਮੇਟੀ ਨੂੰ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਧਾਰਮਿਕ ਸਲਾਹਕਾਰ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਚਾਰ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਅੰਦਰ-ਅੰਦਰ ਆਪਣੀ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰਨੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਪੇਸ਼ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉੱਥੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਲਾਹਕਾਰ ਕਮੇਟੀ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਕੇ ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਪੱਖ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ। ਇਸ ਵਿਚ ਤੁਹਾਡੀ ਸਹਾਇਤਾ ਅਤੇ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਦੀ ਭਾਰੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਆਸ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਭਰਪੂਰ ਖੋਜ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਿਖਤੀ ਰੂਪ ਵਿਚ ਦਾਸ ਨੂੰ ਭੇਜ ਕੇ ਧੰਨਵਾਦੀ ਬਣਾਓਗੇ ਅਤੇ ਛੇਤੀ ਹੀ ਜੋ ਸਬੂਤ ਮਿਲੇ, ਭੇਜ ਕੇ ਨਿਵਾਜੋਗੇ।' (ਧੰਨਾ ਸਿੰਘ ਗੁਲਸ਼ਨ ਐੱਮ. ਐੱਲ. ਏ., ਮੈਂਬਰ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ)
ਸਰਦਾਰ ਧੰਨਾ ਸਿੰਘ ਗੁਲਸ਼ਨ ਦੇ ਪੱਤਰ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿਚ ਗਿਆਨੀ ਚੰਨਣ ਸਿੰਘ ਸ੍ਰੀ ਖੰਡ ਨੇ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਤਖ਼ਤ ਬਣਾਉਣ ਬਾਰੇ ਯਤਨ ਕਰਨ ਲਈ ਧੰਨਵਾਦ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਲੇਖਾਂ ਦੀਆਂ ਨਕਲਾਂ ਅਤੇ ਖੋਜ ਸਬੰਧੀ ਭਰਪੂਰ ਸਮੱਗਰੀ ਭੇਜ ਦਿੱਤੀ। ਜਿੱਥੇ ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤੀਵਾਨਾਂ, ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ, ਫਿਲਾਸਫ਼ਰਾਂ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਪੰਜਵਾਂ ਤਖ਼ਤ ਬਣਾਉਣ ਬਾਰੇ ਭਰਪੂਰ ਯਤਨ ਆਰੰਭ ਦਿੱਤੇ, ਉੱਥੇ ਮਾਝੇ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤੀਵਾਨ, ਧਾਰਮਿਕ ਆਗੂ ਇਸ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿਚ ਉੱਠ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਤਰਕ ਸੀ ਕਿ ਮਲਵਈ ਖੇਤਰੀਵਾਦ ਉਭਾਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਪਰ ਧਾਰਮਿਕ ਸਲਾਹਕਾਰ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਮਾਮਲਾ ਫਿਰ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਨੇ 27 ਨਵੰਬਰ, 1959 ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ ਲਾਲਪੁਰਾ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਹੇਠ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਸਾਲਾਨਾ ਇਜਲਾਸ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿਚ 181 ਮੈਂਬਰ ਹਾਜ਼ਰ ਸਨ ਅਤੇ ਸਰਬ ਸੰਮਤੀ ਨਾਲ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਦਫ਼ਤਰ ਨੂੰ ਅਧਿਕਾਰ ਦੇ ਦਿੱਤੇ ਕਿ ਉਹ ਸਿੱਖ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਐਕਟ ਵਿਚ ਤਰਮੀਮ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਨਾਲ ਖਤੋ-ਖ਼ਤਾਬ ਕਰੇ।
ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਦਫ਼ਤਰ ਨੇ ਸਰਕਾਰ ਨਾਲ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਤਖ਼ਤ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਐਕਟ ਵਿਚ ਸੋਧ ਕਰਨ ਲਈ ਲਿਖਿਆ ਅਤੇ ਮਤੇ ਦੀ ਪ੍ਰੋੜ੍ਹਤਾ ਲਈ ਮਤੇ ਦੀ ਕਾਪੀ ਭੇਜੀ। ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਪਿੱਛੋਂ 30.09.1964 ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵਲੋਂ ਵਰੋਸਾਏ ਤਖ਼ਤ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਮਿਲੀ, ਇਸ ਵਿਚ ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸਫਲਤਾ ਮਿਲੀ ਅਤੇ ਤਖ਼ਤ ਦੇ ਜਥੇਦਾਰ ਸੰਤ ਹਰਚੰਦ ਸਿੰਘ ਲੌਂਗੋਵਾਲ, ਹੈੱਡ ਗ੍ਰੰੰਥੀ ਸ੍ਰੀਮਾਨ ਚੰਨਣ ਸਿੰਘ ਸ੍ਰੀ ਖੰਡ ਨੂੰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

-ਸਾਬਕਾ ਮੈਂਬਰ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ।
ਮੋਬਾ: 94178-00472

ਯਾਤਰਾ ਪੁਰਾਤਨ ਰਿਆਸਤਾਂ ਦੀ

ਇਤਿਹਾਸਕ ਰਿਆਸਤ ਕਸ਼ਮੀਰ

(ਲੜੀ ਜੋੜਨ ਲਈ ਪਿਛਲੇ ਮੰਗਲਵਾਰ ਦਾ ਧਰਮ ਤੇ ਵਿਰਸਾ ਅੰਕ ਦੇਖੋ)
ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ : ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਉਰਦੂੁ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਸੂਬੇ ਵਿਚ ਹਿੰਦੀ, ਪੰਜਾਬੀ, ਡੋਗਰੀ, ਕਸ਼ਮੀਰੀ, ਬਾਲਟੀ, ਲੱਦਾਖੀ, ਪੁਰੀਮ, ਗੁਰਜੀ, ਦਾਦਰੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਵੀ ਬਹੁਤ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਸਾਲ 2001 ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 76 ਲੱਖ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਹੁਣ ਕਾਫੀ ਵਧ ਗਈ ਹੈ। ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਬੋਲਣ ਲਈ ਕਈ ਲਿੱਪੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਰਦਾ, ਦੇਵਨਾਗਰੀ, ਰੋਮਨ, ਪਰਸ਼ੋ ਅਰਬੀ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਲਿੱਪੀਆਂ ਹਨ। ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਾਦੀ ਦੇ ਉੱਤਰ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਵਿਚ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦਰਦੀ, ਸ੍ਰੀਨਯਾ, ਕੋਹਵਾੜ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਉਲਟ ਹੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ। ਇਹ ਭਾਸ਼ਾ ਇੰਡੋ ਆਰੀਅਨ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਇਰਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਕਈ ਉਤਰਾਅ-ਚੜ੍ਹਾਅ ਵੇਖਣੇ ਪਏ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੌਜੂਦਾ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਆ ਗਈ।
ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਗਹਿਣੇ : ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਗਹਿਣੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ, ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕ ਸੋਨੇ-ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਗਹਿਣਿਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਆਰਟੀਫਿਸ਼ੀਅਲ ਜਿਊਲਰੀ ਵੀ ਬਹੁਤ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਥੇ ਲੋਕ ਸਿਰਫ ਦਿਖਾਵੇ ਲਈ ਹੀ ਗਹਿਣੇ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦੇ, ਸਗੋਂ ਕਈ ਲੋਕ ਧਾਰਮਿਕ ਰਿਵਾਜ ਕਾਰਨ ਵੀ ਗਹਿਣੇ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਪੰਡਿਤਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਆਹੁਤਾ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਸੋਨੇ ਦਾ ਗਹਿਣਾ ਦੇਜ ਹੋਰ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਇਹ ਗਹਿਣਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੋਹਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿਚ ਭਾਵੇਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਗਹਿਣੇ ਸੋਨੇ ਦੇ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗਹਿਣਿਆਂ ਦੀ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਨਾਵਟ ਵਿਚ ਦੂਧੀਆ ਪੱਥਰ, ਰਕਤਮਣੀ, ਨੀਲਮਣੀ, ਫਿਰੋਜ਼ਾ ਅਤੇ ਸੁਲੇਮਾਨੀ ਪੱਥਰ ਵੀ ਜੜ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਿਹਾ ਤਾਂ ਇਹ ਵੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੀਮਤੀ ਪੱਥਰ ਬਾਹਰੋਂ ਵੀ ਮੰਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਪੰਨਾ, ਨੀਲਮਣੀ, ਸੁਲੇਮਾਨੀ ਪੱਥਰ ਅਤੇ ਬਿਲੋਰੀ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿਚ ਹੀ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਸੰਗਤਰਾਸ਼ ਆਪਣੀ ਕਲਾ ਵਿਚ ਪੂਰੇ ਮਾਹਿਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਬਣੇ ਗਹਿਣੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਾਮਾਨ ਆਪਣੀ ਵੱਖਰੀ ਪਹਿਚਾਣ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਔਰਤਾਂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਿਗਨੀ ਅਤੇ ਟਿੱਕਾ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਮੱਥੇ ਉੱਪਰ ਪਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਗਹਿਣੇ ਹਨ। ਇਹ ਗਹਿਣੇ ਸੋਨੇ ਅਤੇ ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਬਣੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਿਨਾਰੀ ਉੱਪਰ ਮੋਤੀ ਅਤੇ ਸੋਨੇ ਦੀਆਂ ਪੱਤੀਆਂ ਲਟਕਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਔਰਤਾਂ ਆਪਣੇ ਕੰਨਾਂ ਵਿਚ ਅੱਟਾ ਹੂਰ, ਕਨ ਦੂਰ, ਝੁਮਕਾ, ਦੇਜ ਹੋਰ, ਕਨਵਜੀ ਆਦਿ ਗਹਿਣੇ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਫਿਰੋਜ਼ਾ ਵੀ ਲੱਗਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਨ ਵਜੀ ਅਸਲ ਵਿਚ ਕੰਨ ਵਿਚ ਪਾਉਣ ਵਾਲਾ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਗਹਿਣਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਕਿਨਾਰਿਆਂ 'ਤੇ ਛੋਟੇ ਮੋਤੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੀਮਤੀ ਪੱਥਰ ਲੱਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਝੁਮਕਾ ਵੀ ਗੇਂਦ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੀ ਕੰਨ ਵਿਚ ਪਾਉਣ ਵਾਲਾ ਇਕ ਕੀਮਤੀ ਗਹਿਣਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਨ ਦੂਰ ਅਜਿਹਾ ਸੋਨੇ ਦਾ ਗਹਿਣਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਅੱਲੜ ਅਤੇ ਜਵਾਨ ਕੁਆਰੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਗਹਿਣੇ ਸੋਨੇ ਦੇ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਲਾਲ ਅਤੇ ਹਰੇ ਰੰਗ ਦੇ ਕੀਮਤੀ ਰਤਨ ਲੱਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। (ਚਲਦਾ)

ਮੋਬਾ: 9463819174

ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦੀ ਲਾਸਾਨੀ ਸ਼ਹਾਦਤ

ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਮਹਾਨ ਜਰਨੈਲ ਤੇ ਅਣਖੀਲੇ ਯੋਧੇ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ 26 ਜਨਵਰੀ 1682 ਈ: (14 ਮਾਘ 1739 ਬਿਕਰਮੀ) ਨੂੰ ਮਾਤਾ ਜਿਊਣੀ ਜੀ ਦੇ ਉੱਦਰ ਤੋਂ ਪਿਤਾ ਭਾਈ ਭਗਤਾ ਸੰਧੂ ਦੇ ਗ੍ਰਹਿ ਪਿੰਡ ਪਹੂਵਿੰਡ, ਤਹਿਸੀਲ ਪੱਟੀ, (ਪਹਿਲਾਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) ਹੁਣ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਤਰਨਤਾਰਨ ਵਿਚ ਹੋਇਆ। ਆਪ ਦਾ ਨਾਂਅ ਭਾਈ ਦੀਪਾ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਹੀ ਆਪ ਜੋਸ਼ੀਲੇ ਤੇ ਤਕੜੇ ਸਨ। 18 ਸਾਲ ਦੇ ਹੋਏ, ਉਧਰ ਹੋਲੇ-ਮਹੱਲੇ ਦਾ ਸਮਾਂ ਨਜ਼ਦੀਕ ਆ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਗੁਰੂ ਘਰ ਦੇ ਅਨਿਨ ਸੇਵਕ ਸਨ। ਮਾਝੇ ਦੀਆਂ ਸੰਗਤਾਂ ਨੇ ਐਤਕੀਂ ਹੋਲਾ-ਮਹੱਲਾ ਸ੍ਰੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਭਾਈ ਦੀਪਾ ਵੀ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਏ। ਕਈ ਦਿਨ ਪੈਦਲ ਯਾਤਰਾ ਕਰਕੇ ਜਥਾ ਸ੍ਰੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਪੁੱਜਾ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀਦਾਰੇ ਕਰਕੇ ਸੰਗਤਾਂ ਨਿਹਾਲ ਹੋਈਆਂ ਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸਦਕਾ ਸਭ ਨੇ ਕਲਗੀਧਰ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਜੀ ਕੋਲੋਂ ਪਵਿੱਤਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਦਾਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।
ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਸੇਵਾ ਕਰਕੇ ਜਦੋਂ ਸੰਗਤਾਂ ਵਾਪਸ ਮੁੜਨ ਲੱਗੀਆਂ ਤੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਜੀ ਨੇ ਭਾਈ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਹੀ ਰੱਖ ਲਿਆ। ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਰਹਿ ਕੇ ਭਾਈ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੇ ਗੁਰਮੁਖੀ, ਫਾਰਸੀ ਤੇ ਅਰਬੀ ਲਿਪੀ ਵਿਚ ਨਿਪੁੰਨਤਾ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਤੇ ਇੱਥੇ ਹੀ ਆਪ ਨੇ ਸ਼ਸਤਰ ਵਿੱਦਿਆ, ਘੋੜ ਸਵਾਰੀ, ਤਲਵਾਰਬਾਜ਼ੀ, ਤੀਰਅੰਦਾਜ਼ੀ ਤੇ ਨੇਜ਼ਾਬਾਜ਼ੀ ਦੀ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। ਜਦੋਂ ਕਲਗੀਧਰ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਸ਼ਿਕਾਰ ਖੇਡਣ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਭਾਈ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵੀ ਨਾਲ ਹੀ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਆਪ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਪਾਸ ਸੰਮਤ 1757 ਤੋਂ 1762 ਤੱਕ ਪੰਜ ਸਾਲ ਤੱਕ ਰਹੇ। ਜਦੋਂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਕਿਲਾ ਛੱਡਿਆ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਮਹਿਲ ਮਾਤਾ ਸੁੰਦਰੀ ਜੀ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਜੀ ਦੀ ਸੇਵਾ ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਦੇਖ-ਰੇਖ ਲਈ ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਧੰਨਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਜਵਾਹਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਮੁਖੀਏ ਬਣਾ ਕੇ ਤੇ ਦੋ ਸਿੰਘਣੀਆਂ ਬੀਬੀ ਭਾਗ ਕੌਰ ਤੇ ਬੀਬੀ ਹਰਦਾਸ ਕੌਰ ਸਮੇਤ ਦਿੱਲੀ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਈ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਭਾਈ ਜਵਾਹਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਰਹਿ ਕੇ ਮਾਤਾ ਜੀ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਅਤੇ ਆਗਿਆ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਪਹੂਵਿੰਡ ਆ ਕੇ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ ਵਿਚ ਜੁੱਟ ਗਏ। ਮੁਕਤਸਰ ਦੀ ਜੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1704 ਈ: ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਪਿੰਡਾਂ ਤੋਂ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਸਾਬੋ ਕੀ ਤਲਵੰਡੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਬਠਿੰਡਾ ਪਹੁੰਚੇ। ਇਥੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਕਈ ਚਿਰਾਂ ਦਾ ਕਮਰਕੱਸਾ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਤੇ ਦਮ ਲਿਆ ਤਾਂ ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਦਾ ਨਾਂਅ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਇਆ। ਆਪ ਜੀ ਇੱਥੇ ਨੌਂ ਮਹੀਨੇ ਰਹੇ। ਇਥੇ ਹੀ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਬੀੜ ਮੁਕੰਮਲ ਕਰਨ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। 1705 ਈ: ਨੂੰ ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਜੀ ਤੋਂ ਬੀੜ ਲਿਖਵਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਤੇ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਲਿੱਖਣ ਦੇ ਸਾਰੇ ਸਾਮਾਨ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨ ਲੱਗੇ। 1707 ਈ: ਨੂੰ ਮਾਧੋ ਦਾਸ ਬੈਰਾਗੀ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਾ ਕੇ ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ (ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ) ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਆਪ ਪੰਜਾਬ ਛੱਡ ਕੇ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਚਲੇ ਗਏ। 1708 ਈ: ਨੂੰ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਪੰਜਾਬ ਆਇਆ। ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਭੇਜਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ 7 ਅਕਤੂਬਰ 1708 ਈ: ਨੂੰ ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਸਮਾ ਗਏ ਸਨ। 1708 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 1715 ਤੱਕ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੀ ਹਰ ਯੁੱਧ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਤੇ ਜਿੱਤ ਦਾ ਪਰਚਮ ਲਹਿਰਾਇਆ। ਇਸ ਦਾ ਵਰਨਣ 'ਭਾਈ ਕਾਹਨ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ ਨੇ 'ਮਹਾਨ ਕੋਸ਼' ਦੇ ਪੰਨਾ ਨੰ: 638 'ਤੇ ਕੀਤਾ ਹੈ। 1734 ਵਿਚ ਦੀਵਾਨ ਦਰਬਾਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਵਾਬ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਬੁੱਢਾ ਸਿੰਘ ਤੇ ਭਾਈ ਭੂਮਾ ਸਿੰਘ ਆਦਿ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਇੱਕਠੇ ਹੋ ਕੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਤਰਨਾ ਦਲ ਤੇ ਬੁੱਢਾ ਦਲ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ। ਉਧਰ ਮੀਰ ਮੁਹੰਮਦ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਹਾਨ ਖਾਂ ਲਾਹੌਰ ਦਾ ਸੂਬੇਦਾਰ ਥਾਪਿਆ ਗਿਆ। ਅਬਦਾਲੀ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਤੈਮੂਰ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਜਹਾਨ ਖਾਂ ਅਤੇ ਸਰਬੁਲੰਦ ਖਾਂ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਮਲੀਆਮੇਟ ਕਰਨ ਲਈ ਭੇਜਿਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਆਉਂਦਿਆ ਹੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਪਵਿੱਤਰ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਮਰਿਆਦਾ ਭੰਗ ਕੀਤੀ ਤੇ ਪਵਿੱਤਰ ਸਰੋਵਰ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਪੂਰ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਮਨਮਾਨੀਆਂ ਕਰਨ ਲੱਗਾ। ਇਸ ਸਭ ਕੁਝ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਇਕ ਨਿਹੰਗ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਜਾ ਕੇ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਦੱਸੀ। ਬਾਬਾ ਜੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ 5000 ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਜਥਾ ਲੈ ਕੇ ਨਿਕਲੇ। ਤਰਨਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ ਪੁੱਜ ਕੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿਚ ਅਰਦਾਸ ਕਰਕੇ ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਤੋਂ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਾਉਣ ਤੁਰ ਪਏ। ਤਰਨਤਾਰਨ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਹੀ ਚੰਦ ਕੁ ਫਰਲਾਂਗਾਂ ਦੀ ਵਿੱਥ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਲਕੀਰ ਖਿੱਚੀ ਤੇ ਗਰਜਵੀਂ ਆਵਾਜ਼ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਕਿ 'ਜਿਸ ਨੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਣਾ ਹੈ, ਉਹ ਹੀ ਇਹ ਲਕੀਰ ਟੱਪਣ।' ਸਿੰਘ ਜੈਕਾਰੇ ਗਜਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਛਾਲਾਂ ਮਾਰ ਕੇ ਲਕੀਰ ਟੱਪ ਗਏ। ਤਰਨਤਾਰਨ ਤੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵੱਲ ਨੂੰ ਜਾਂਦਿਆਂ ਨੌ ਕਿਲੋਮੀਟਰ 'ਤੇ ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੇ ਰਣਨੀਤੀ ਬਣਾਈ ਕਿ ਵੈਰੀ ਨਾਲ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੋ-ਦੋ ਹੱਥ ਕਰਨੇ ਹਨ। ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੇ ਪੰਜ ਹਜ਼ਾਰ ਦੇ ਜਥੇ ਨੂੰ ਛੋਟੀਆਂ-ਛੋਟੀਆਂ ਟੁੱਕੜੀਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆਂ ਤੇ ਕਮਾਂਡ ਜਥੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਕੇ ਵੈਰੀ ਨੂੰ ਚਾਰ ਚੁਫੇਰੇ ਤੋਂ ਘੇਰਨ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ ਬਣਾਈ। ਉਧਰ ਜਹਾਨ ਖਾਂ ਭਾਰੀ ਭਰਕਮ ਫ਼ੌਜ ਲੈ ਕੇ ਤਰਨਤਾਰਨ ਤੋਂ ਦਸ ਕਿਲੋਮੀਟਰ 'ਤੇ ਗੋਹਲਵੜ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਇਸ ਜਗ੍ਹਾ ਗੁ: ਲਲਕਾਰ ਸਾਹਿਬ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਟਾਕਰੇ ਹੋ ਗਏ। ਸਿੰਘ ਤੇ ਦੁਰਾਨੀ ਲੜਦੇ ਹੋਏ ਪਿੰਡ ਚੱਬਾ ਪਹੁੰਚ ਗਏ। ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੋ ਧਾਰਾ ਖੰਡਾ (18 ਸੇਰ ਦਾ ਖੰਡਾ) ਫੜ ਕੇ ਵੈਰੀ ਦਲ ਦੀ ਵਾਢ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਅੱਗੇ ਹੀ ਅੱਗੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਫ਼ੌਜਾਂ ਲੜਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਵੱਲ ਨੂੰ ਵੱਧ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਜਮਾਲ ਖਾਂ ਆ ਗਿਆ। ਦੋਵਾਂ ਵਿਚ ਬੜੀ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਟੱਕਰ ਹੋਈ। ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਵਾਰ ਨਾਲ ਜਮਾਲ ਖਾਂ ਦਾ ਸੀਸ ਧੜ ਤੋਂ ਅਲੱਗ ਹੋ ਗਿਆ। (ਤਰਨਤਾਰਨ ਤੋਂ ਤੇਰ੍ਹਾਂ ਕਿਲੋਮੀਟਰ 'ਤੇ ਇਸ ਅਸਥਾਨ 'ਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਟਾਹਲਾ ਸਾਹਿਬ ਸਥਿਤ ਹੈ) ਇਸ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਧੌਣ 'ਤੇ ਇਕ ਪਾਸੇ ਬੜਾ ਡੂੰਘਾ ਫੱਟ ਲੱਗ ਗਿਆ ਸੀ। ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਏਨੀ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਵੀ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਵਿਚ 18 ਸੇਰ ਦਾ ਖੰਡਾ ਲੈ ਕੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦਲ ਦੀ ਵਾਢ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੀਤੀ ਕਿ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਵਿਚ ਹਫੜਾ ਦਫੜੀ ਮੱਚ ਗਈ ਤੇ ਵੈਰੀ ਮੈਦਾਨ ਛੱਡ ਕੇ ਭੱਜਣ ਲੱਗੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦੇ ਆਹੂ ਲਾਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਬਾਬਾ ਜੀ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਜੀ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚ ਗਏ। ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਦੱਖਣੀ ਬਾਹੀ ਵੱਲ ਇਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤੇ ਇਕ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਨਵੰਬਰ 1757 ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਾਮਸਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ 'ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਸਾਹਿਬ' ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦਾ ਅਤੇ ਇਸ ਜੰਗ ਵਿਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਬਾਕੀ ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਸਸਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹੀਦ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਸ਼ਸ਼ਤਰਾਂ ਦੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਰਹਿਰਾਸ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਪਾਠ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਗੁ: ਸ਼ਹੀਦ ਗੰਜ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਹਾੜੇ 'ਤੇ ਸੰਗਤਾਂ ਹੁੰਮ-ਹੁੰਮਾ ਕੇ ਪਹੁੰਚਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਗੁਰੂ ਘਰ ਦੀਆਂ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।

-ਪਿੰਡ ਤੇ ਡਾਕ: ਚੱਬਾ, ਤਰਨਤਾਰਨ ਰੋਡ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ। ਮੋਬਾ: 97817-51690

ਪੇਸ਼ਾਵਰ 'ਚ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਵਿਰਾਸਤ ਖੰਡਰਾਂ ਵਿਚ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਤਬਦੀਲ

ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਾਲ ਵਿਚ ਗੰਧਾਰ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਰਿਹਾ ਪੁਰੁਸਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰ ਹੁਣ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਦੇ ਨਾਂਅ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਲ 120 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸਾਲ 132 ਤੱਕ ਕਨਿਸ਼ਕ ਨੇ ਇਥੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸਾਲ 991 ਦੇ ਕਰੀਬ ਸੁਬਕਤਉੱਦੀਨ ਨੇ ਰਾਜਾ ਜੈਪਾਲ ਤੋਂ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਖੋਹ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰ ਲਿਆ। ਸਾਲ 1817 ਵਿਚ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਸ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾ ਲਿਆ।
ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸੂਬਾ ਖ਼ੈਬਰ ਪਖ਼ਤੂਨਖ਼ਵਾਹ ਦੇ ਇਸ ਪੁਰਾਤਨ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਤਾਲਿਬਾਨ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਦੀਆਂ ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਧਰਮ ਵਿਰੋਧੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦੇ ਚਲਦਿਆਂ ਇਕ-ਇਕ ਕਰਕੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਚੀਨ, ਧਾਰਮਿਕ ਤੇ ਵਿਰਾਸਤੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਦੋਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਅੱਜ ਜੇਕਰ ਕੁਝ ਬਾਕੀ ਬਚੇ ਰਹਿ ਗਏ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਹਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੁਕੱਦਸ ਯਾਦਗਾਰਾਂ ਦੇ ਖੰਡਰ ਜਾਂ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕੈਦ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਚੰਦ ਅਧਿਆਇ।
ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਵਿਚ ਅੱਧਾ ਦਰਜਨ ਦੇ ਕਰੀਬ ਗੁਰਦੁਆਰੇ; ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ-ਮੁਹੱਲਾ ਜੋਗਣ ਸ਼ਾਹ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਹਿਲੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਅਤੇ ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ ਸ੍ਰੀਚੰਦ-ਗੰਜ ਮੁਹੱਲਾ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਬੁੰਗਾ ਅਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ-ਕਿਲ੍ਹਾ ਬਾਲਾ ਹਿਸਾਰ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਅਸਾਮਾਈ ਗੇਟ ਦੇ ਪਾਸ ਅਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਬੀਬਾ ਸਿੰਘ-ਮੁਹੱਲਾ ਕਰੀਮਪੁਰਾ ਅਤੇ ਸੈਂਕੜੇ ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਿਰ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਤੀਰਥ (ਪੰਜ ਸਰੋਵਰ), ਗੁਰੂ ਗੋਰਖ਼ਨਾਥ ਮੰਦਿਰ (ਗੋਰਖ਼ਹੱਟੀ/ਗੋਰਖ਼ਟੜੀ), ਅਸਾਮਾਈ ਮੰਦਿਰ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਬਾਗ਼ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਿੰਦੂ ਤੀਰਥ ਸਨ।
ਉਪਰੋਕਤ ਹਿੰਦੂ ਤੀਰਥਾਂ ਵਿਚੋਂ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਬਾਗ਼ ਨਾਮੀ ਮੁਹੱਲਾ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਛਾਉਣੀ ਤੋਂ ਕੁਝ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਵਰਸਾਕ ਰੋਡ 'ਤੇ ਆਬਾਦ ਹੈ। ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਇਹ ਨਾਂਅ ਇਥੋਂ ਦੇ ਪਖ਼ਤੂਨ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਕਵੀ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਤੇ ਪਿਆ। ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਨੂੰ ਗੋਰਖ ਦੇਗੀ ਅਤੇ ਗੋਰਖ ਤਲਾਬ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੋਰਖ ਦੇਗੀ ਮੰਦਿਰ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਹੈ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਸਾਲ 1670 ਦੇ ਕਰੀਬ ਇਥੇ ਪਾਸ ਤੋਂ ਹੀ ਇਕ ਨਹਿਰ ਕੱਢੀ ਗਈ ਤਾਂ ਮੰਦਿਰ ਦੇ ਪਾਸ ਹੀ ਇਕ ਸਰੋਵਰ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਉਪਰੋਕਤ ਨਹਿਰ ਵਿਚੋਂ ਭਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਸਰੋਵਰ 'ਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੋਂ ਇਥੇ ਆਉਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਇਥੇ ਮੇਲੇ ਵਰਗਾ ਮਾਹੌਲ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਮੰਦਿਰ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਸਬੰਧ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਗੰਜ ਮੁਹੱਲਾ ਵਿਚ ਸਥਿਤ ਗੋਰਖਹੱਟੀ ਅਸਥਾਨ ਨਾਲ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹਨ ਵਿਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਗੋਰਖਨਾਥ ਨੇ ਗੋਰਖਹੱਟੀ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦ ਡੂੰਘੇ ਖੂਹ ਵਿਚ ਛਲਾਂਗ ਲਗਾਈ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਉਹ ਇਸ ਸਥਾਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ। ਇਸ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਤੀਰਥਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤ ਮਹਾਨਤਾ ਸੀ। ਗੋਰਖ ਦੇਗੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਦੇ ਬਾਅਦ ਤੋਂ ਬੰਦ ਹੈ ਅਤੇ ਇਥੋਂ ਦੇ ਸਥਾਨਕ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤੀਰਥ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਦੀ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਗੁਰੂ ਗੋਰਖਨਾਥ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਅਸਥਾਨ ਗੋਰਖਹੱਟੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਗੋਰਖਨਾਥ ਮੰਦਿਰ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਦੀ ਨਵ-ਉਸਾਰੀ ਕਰੀਬ 160 ਵਰ੍ਹੇ ਪਹਿਲਾਂ ਪੇਸ਼ਾਵਰੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕਰਵਾਈ ਗਈ। ਇਸ ਮੰਦਿਰ ਵਿਚ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਦੇ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸਾਲ 2012 ਵਿਚ ਸਥਾਨਕ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੂੰ ਪੂਜਾ-ਪਾਠ ਅਤੇ ਦੀਵਾਲੀ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਮਿਲੀ। ਪੂਰੇ 65 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੱਕ ਬੰਦ ਰਹੇ ਇਸ ਮੰਦਿਰ ਨੂੰ ਸਾਲ 2012 ਵਿਚ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ 'ਤੇ ਹੀ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਗਿਆ। ਮੰਦਿਰ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਬਖ਼ਤ ਮੁਹੰਮਦ ਨਾਮੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਨੂੰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਮੰਦਿਰ ਦੀਆਂ ਚਾਬੀਆਂ ਉਸੇ ਪਾਸ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਮੰਦਿਰ ਵੀ ਉਸੇ ਦੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਤੇ ਬੰਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਜੀ.ਟੀ. ਰੋਡ 'ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਪੰਚ ਤੀਰਥ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨਦੋਜ਼ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦੇ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਸਾਲ 1970 ਦੇ ਕਰੀਬ ਖ਼ੈਬਰ ਪਖ਼ਤੂਨਖ਼ਵਾਹ ਚੈਂਬਰ ਆਫ਼ ਕਾਮਰਸ ਇੰਡਸਟਰੀ ਅਤੇ ਤੀਰਥ ਦੇ ਸਰੋਵਰ ਨੂੰ ਗੌਰਮਿੰਟ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਨੰ: 2 ਦੇ ਖੇਡ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਉਪਰੋਕਤ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹਾ ਬਾਲਾ ਹਿਸਾਰ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਲੇਡੀ ਰੀਡਿੰਗ ਹਸਪਤਾਲ ਦੇ ਨਾਲ ਲਗਦੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਸਾਮਾਈ ਮੰਦਿਰ ਨੂੰ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਦੇ ਬਾਅਦ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੂੰ ਇਥੇ ਪੂਜਾ-ਪਾਠ ਕਰਨ ਦੀ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਅਤੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਕਬਾਇਲੀ ਤੇ ਸਰਹੱਦੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ ਮੰਦਿਰ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਬਹੁਤ ਨਰਾਜ਼ਗੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਅਸਾਮਾਈ ਦੇ ਦੋ ਹੀ ਤੀਰਥ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਨੂੰ ਖ਼ੈਬਰ ਪਖ਼ਤੂਨਖ਼ਵਾਹ ਦੀ ਸੂਬਾ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ 'ਤੇ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਅਸਾਮਾਈ ਦੇ ਕਾਬੁਲ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਕੋਹ-ਏ-ਅਸਾਮਾਈ ਵਿਚ ਸਥਿਤ ਦੂਸਰੇ ਸਥਾਨ ਨੂੰ ਉਥੋਂ ਦੇ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੁਆਰਾ ਜਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

-ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ।
ਫੋਨ : 93561-27771, 78378-49764

ਤਿਨ ਕੋ ਬਾਜ਼ ਨਹੀ ਮੈਂ ਦੇਨਾ

ਸ਼ਾਹਜਹਾਨ ਦਾ ਇਕ ਖਾਸ ਚਿੱਟਾ ਬਾਜ਼ ਉਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰਾ ਸੀ ਜੋ ਉਸ ਨੇ ਦੂਰ ਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਮੰਗਵਾਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਹੁਕਮ ਸੀ ਕਿ ਮੁਗਲਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਨਾ ਕੋਈ ਬਾਜ਼ ਰੱਖ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਨਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਖੇਡ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਨਾ ਘੋੜੇ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸ਼ਸਤਰ ਪਹਿਨ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਛੇਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਜੀ ਨੇ ਸੱਚੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਬਣ ਕੇ ਮੀਰੀ ਅਤੇ ਪੀਰੀ ਦੀਆਂ ਤਲਵਾਰਾਂ ਧਾਰਨ ਕੀਤੀਆਂ, ਸ਼ਸਤਰਧਾਰੀ ਫੌਜ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ, ਬਾਜ਼ ਰੱਖੇ, ਸ਼ਿਕਾਰ ਖੇਡੇ ਅਤੇ ਘੋੜਸਵਾਰੀ ਕੀਤੀ। ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਜੀ ਨੇ ਜਿਥੇ ਨਿਰਬਲ ਹੋਈ ਕੌਮ ਵਿਚ ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਦਾ ਚਾਅ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ, ਉਥੇ ਉੱਚੇ-ਸੁੱਚੇ ਅਸੂਲਾਂ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਡਿੱਗਿਆ ਹੋਇਆ, ਹਥਿਆਰ ਹੀਣਾ, ਬਾਲਕਾਂ, ਬਿਰਧਾਂ, ਰੋਗੀਆਂ, ਸ਼ਰਨਾਗਤਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ 'ਤੇ ਕਦੇ ਵਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਪਰ ਜ਼ੁਲਮ ਅੱਗੇ ਹਿੱਕਾਂ ਤਾਣ ਕੇ ਖਲੋ ਜਾਣਾ ਹੈ। ਸੰਨ 1629 ਦੇ ਮਈ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਸ਼ਾਹੀ ਬਾਜ਼ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਘਟਨਾ ਘਟੀ ਜੋ ਮਹਾਰਾਜ ਜੀ ਤੇ ਮੁਗਲ ਸੈਨਾ ਚੜ੍ਹਾ ਲਿਆਈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਹਜਹਾਨ ਲਾਹੌਰ ਆਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਕ ਦਿਨ ਉਹ ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿਚ ਸ਼ਿਕਾਰ ਚੜ੍ਹਿਆ ਅਤੇ ਅਨੇਕਾਂ ਜੀਵਾਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰਕੇ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ 16-17 ਮੀਲਾਂ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਆਰਾਮ ਕਰਨ ਲਈ ਠਹਿਰ ਗਿਆ। ਇਧਰੋਂ ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਜੀ ਵੀ ਸ਼ਿਕਾਰ ਖੇਡਦੇ ਹੋਏ ਦੁਪਹਿਰ ਸਮੇਂ ਪਿੰਡ ਗੁਮਟਾਲਾ ਦੀ ਹੱਦ ਵਿਚ ਜੌੜੇ ਪਿੱਪਲਾਂ ਦੀ ਛਾਂ ਹੇਠ ਬਿਰਾਜੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦਾ ਬਾਜ਼ ਸੁਰਖਾਬ ਪੰਛੀ ਨੂੰ ਤਸੀਹੇ ਦੇਣ ਲਈ ਕਦੇ ਆਕਾਸ਼ ਵਿਚ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਕਦੇ ਜ਼ਮੀਨ ਉੱਪਰ ਸੁੱਟਦਾ ਸੀ-
ਦੌਰਿ ਦੌਰਿ ਪੰਛੀ ਕੋ ਧਰਹੀ।
ਉਹ ਛੋਟੇ ਪੰਛੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਤੜਫਾ-ਤੜਫਾ ਕੇ ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਹ ਦੇਖ ਕੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਹਿਰਦਾ ਦਰਦ ਨਾਲ ਭਰ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਹਾਰਾਜ ਜੀ ਦਾ ਬਾਜ਼ ਸ਼ਾਹੀ ਬਾਜ਼ 'ਤੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਬਾਜ਼ ਨੇ ਸ਼ਾਹੀ ਬਾਜ਼ ਨੂੰ ਥੱਲੇ ਸੁੱਟ ਲਿਆ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਉਹ ਫੜ ਕੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਜੀ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ-
ਬਾਜ਼ ਤੁਰਕ ਕੌ ਦੀਜੈ ਨਾਹੀ।
ਸਦਾ ਜੁੱਧ ਤਿਨ ਸੰਗਿ ਮਚਾਹੀ।
ਮਹਾਰਾਜ ਜੀ ਨੇ ਫ਼ਰਮਾਇਆ ਕਿ ਐਸਾ ਹੀ ਹੋਵੇਗਾ। ਹੁਣ ਰਾਜ ਜਰਵਾਣਿਆਂ ਦੇ ਹੱਥ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਲਿਤਾੜਿਆਂ ਅਤੇ ਅਨਾਥਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ਹੋਵੇਗਾ। ਗੁਰਬਿਲਾਸ ਅਨੁਸਾਰ-
ਤਿਨ ਕੋ ਬਾਜ ਨਹੀਂ ਮੈਂ ਦੇਨਾ।
ਤਾਜ ਬਾਜ ਤਿਨ ਕੇ ਸਭਿ ਲੈਨਾ।
ਦੇਸ ਰਾਜ ਤਿਨ ਕਾ ਮੈਂ ਲੈਹੋੁਂ।
ਗਰੀਬ ਅਨਾਥਨ ਕੋ ਸਭ ਦੈਹੋਂ।
ਜਦੋਂ ਮੁਗਲ ਸਿਪਾਹੀ ਆ ਕੇ ਰੋਹਬ ਪਾਉਣ ਲੱਗੇ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਜਾ ਦਿੱਤਾ। ਸ਼ਾਹਜਹਾਨ ਨੂੰ ਭੜਕਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ ਅੱਜ ਬਾਜ਼ ਨੂੰ ਹੱਥ ਪਾਇਆ, ਕੱਲ੍ਹ ਨੂੰ ਤਾਜ ਨੂੰ ਪਾਉਣਗੇ। ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਨੇ ਕ੍ਰੋਧ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਮੁਖਲਸ ਖਾਂ ਨੂੰ ਸੱਤ ਹਜ਼ਾਰ ਫੌਜ ਦੇ ਕੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਬਾਜ਼ ਸਹਿਤ ਪਕੜ ਲਿਆਉਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ। ਪਿੱਪਲੀ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਅਸਥਾਨ 'ਤੇ ਮਹਾਰਾਜ ਜੀ ਨਾਲ ਪਹਿਲੀ ਜੰਗ ਹੋਈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਆਪ ਜੀ ਦੀ ਫਤਹਿ ਹੋਈ। ਮੁਗ਼ਲ ਹੱਥ ਮਲਦੇ ਰਹਿ ਗਏ-
ਬਹੁ ਪ੍ਰਿਯ ਬਾਜ ਛਠੇ ਗੁਰ ਛੀਨਾ।
ਰਹੇ ਜਾਚ ਪੁਨ ਕਿਉਂ ਹੂ ਨ ਦੀਨਾ।

ਮਸਲੇ ਸ਼ੇਖ ਫ਼ਰੀਦ ਕੇ

ਜਨਮ ਸਾਖੀਆਂ ਅਤੇ ਪਰਚੀਆਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਸਲੇ ਵੀ ਮੱਧਕਾਲੀ ਸੋਚ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਅਨੁਸਾਰ ਲਿਖੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ ਜੀਵਨੀਮੂਲਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਮਸਲੇ ਸ਼ੇਖ ਫ਼ਰੀਦ ਕੇ ਰਚਨਾ ਦਾ ਖਰੜਾ ਸਵਰਗਵਾਸੀ ਸੰਤ ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਚੱਕਰਵਰਤੀ ਨੂੰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਬਠਿੰਡਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਮਾਈਸਰ ਖਾਨਾ ਦੇ ਕਿਸੇ ਨਾਮਧਾਰੀ ਪਰਿਵਾਰ ਪਾਸੋਂ ਹਾਸਲ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਇਹ ਖਰੜਾ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਜਾਬ, ਪਟਿਆਲਾ ਦੀ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਵਿਚ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਨੰ: 359 ਉੱਪਰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੈ। ਵੱਡ-ਆਕਾਰੀ ਇਸ ਗ੍ਰੰਥ ਵਿਚ ਹੋਰਨਾਂ ਕਈ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਮਸਲੇ ਸ਼ੇਖ ਫ਼ਰੀਦ ਕੇ ਵੀ ਸੰਕਲਿਤ ਹੈ।
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਧਰਮ ਆਗੂਆਂ ਦਾ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਬਾਬਾ ਫ਼ਰੀਦ ਸ਼ਕਰਗੰਜ ਵੀ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਵਲੋਂ ਫਰੀਦ ਬਾਣੀ ਇਕੱਤਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਮਗਰੋਂ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਵਲੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਨਾਲ ਬਾਬਾ ਫ਼ਰੀਦ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ, ਸਿੱਖ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਨਿਬੜਿਆ। ਫਲਸਰੂਪ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀਆਂ ਜਨਮ ਸਾਖੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਜਾਣ ਲੱਗੀਆਂ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੰਤਾਂ-ਭਗਤਾਂ ਦੀਆਂ ਪਰਚੀਆਂ ਅਤੇ ਕਥਾਵਾਂ, ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਵਰਣਯ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਨ ਲੱਗੀਆਂ, ਉਥੇ ਇਸਲਾਮੀ ਪੈਗ਼ੰਬਰਾਂ ਅਤੇ ਪੀਰਾਂ-ਫ਼ਕੀਰਾਂ ਬਾਰੇ ਮਸਲਿਆਂ ਵਰਗੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਆਉਣ ਲੱਗੀਆਂ। ਮਸਲੇ ਸ਼ੇਖ ਫ਼ਰੀਦ ਕੇ ਅਜਿਹੀ ਇਕ ਜੀਵਨੀਮੂਲਕ ਵਾਰਤਕ ਰਚਨਾ ਹੈ।
ਮਸਲੇ ਸ਼ੇਖ਼ ਫ਼ਰੀਦ ਕੇ ਦੇ ਰਚਨਾਕਾਰ ਅਤੇ ਰਚਨਾਕਾਲ ਦਾ ਮਸਲਾ ਕਾਫ਼ੀ ਉਲਝਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਚੱਕਰਵਰਤੀ, ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਪਦਮ ਅਤੇ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਅਸ਼ੋਕ ਇਸ ਨੂੰ ਸੋਢੀ ਮਿਹਰਬਾਨ ਜਾਂ ਮੀਣਾ ਸੰਪਰਦਾਇ ਦੇ ਕਿਸੇ ਲੇਖਕ ਦੀ ਰਚਨਾ ਮੰਨਦੇ ਹਨ, ਜਦ ਕਿ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਲਾਂਬਾ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੇ ਉੱਨੀ ਦੇ ਉੱਨੀ ਮਸਲੇ ਕਿਸੇ ਇਕ ਇਕੱਲੇ ਲੇਖਕ ਦੇ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਲਿਖਾਰੀਆਂ ਦੇ ਹਨ। ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਸਾਰੇ ਮਤ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ, ਅਣਮਾਣਿਕ ਅਤੇ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਜਾਪਦੇ। ਲਗਦਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਰਚਨਾ ਦਾ ਕਰਤਾ ਨਾ ਮਿਹਰਬਾਨ ਹੈ ਨਾ ਕੋਈ ਹੋਰ ਮੁਸਲਮਾਨ ਲੇਖਕ, ਸਗੋਂ ਉਹ ਲੇਖਕ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਮਾਡਲ ਜਾਂ ਆਦਰਸ਼ ਰੂਪ ਵਿਚ ਜਨਮ ਸਾਖੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਿੱਖ ਸਾਹਿਤ ਮੌਜੂਦ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਮਸਲਿਆਂ ਉਪਰ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਰਚਨਾਕਾਲ ਬਾਰੇ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਇਹ ਸਤਾਰ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਆਖਰ ਵਿਚ ਦਾ ਹੈ।
ਮਸਲੇ ਸ਼ੇਖ ਫ਼ਰੀਦ ਕੇ ਵਿਚ ਸ਼ੇਖ਼ ਫ਼ਰੀਦ ਸ਼ਕਰਗੰਜ ਦੀਆਂ ਜੀਵਨ ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਨਿਰੂਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਸਲਿਆਂ ਵਿਚ ਬਾਬਾ ਫ਼ਰੀਦ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਸੰਸਾਰਕ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਜੀਵਨ ਚਿਤਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੁਕੰਮਲ ਜੀਵਨ ਨਾਲੋਂ ਲੇਖਕ ਨੇ ਕੇਵਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਚੁਣਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਅਹਿਮ ਪੱਖ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਅਤੇ ਵਿਧੀ ਦੀ ਇਕ ਸੂਖਮ ਜਿਹੀ ਸਾਂਝ ਅਤੇ ਏਕਤਾ ਵੀ ਨਜ਼ਰੀਂ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਜਨਮ ਸਾਖੀਆਂ ਦੇ ਨਾਇਕ ਵਾਂਗ, ਮਸਲਿਆਂ ਦਾ ਨਾਇਕ ਏਨਾ ਆਦਰਸ਼ਿਆਇਆ ਹੋਇਆ ਨਹੀਂ, ਬੇਸ਼ੱਕ ਉਹ ਅਜਿਹੀ ਭਾਵਨਾ ਤੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਮੁਕਤ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਕਿਸੇ-ਕਿਸੇ ਥਾਂ ਬਾਬਾ ਫ਼ਰੀਦ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਚਮਤਕਾਰੀ ਦਿਸਦੀ ਹੈ ਪਰ ਬਹੁਤੀ ਵਾਰੀ ਉਸ ਦੀ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਉਪਰ ਉਂਗਲ ਧਰੀ ਗਈ ਹੈ। ਮਸਲਿਆਂ ਦਾ ਨਾਇਕ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਹੈ। ਆਰੰਭ ਵਿਚ ਉਹ ਕਚੇਰੀ ਅਧਿਆਤਮਕ ਸੂਝ ਵਾਲਾ ਅਤੇ ਦੁਨਿਆਵੀ ਵਸਤਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ ਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਹੈ ਪਰ ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਉਸ ਦੀ ਅਧਿਆਤਮ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪ੍ਰਚੰਡ ਹੁੰਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਿਵੇਂ-ਤਿਵੇਂ ਉਹ ਉੱਚਾ ਹੁੰਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਸਲੇ ਸ਼ੇਖ਼ ਫ਼ਰੀਦ ਕੇ ਬਾਬਾ ਫ਼ਰੀਦ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰਕ ਵਿਅਕਤੀ ਤੋਂ ਫ਼ਕੀਰੀ ਵੱਲ ਅਗ੍ਰਸਰ ਕਰਦੇ ਹਨ।
(ਬਾਕੀ ਅਗਲੇ ਮੰਗਲਵਾਰ ਦੇ ਧਰਮ ਤੇ ਵਿਰਸਾ ਅੰਕ 'ਚ)

-ਮੋਬਾ: 98889-39808

ਸ਼ਬਦ ਵਿਚਾਰ

ਸੋਈ ਧਿਆਈਐ ਜੀਅੜੇ ਸਿਰਿ ਸਾਹਾਂ ਪਾਤਿਸਾਹੁ॥

ਸਿਰੀਰਾਗੁ ਮਹਲਾ ੫
ਸੋਈ ਧਿਆਈਐ ਜੀਅੜੇ
ਸਿਰਿ ਸਾਹਾਂ ਪਾਤਿਸਾਹੁ॥
ਤਿਸ ਹੀ ਕੀ ਕਰਿ ਆਸ ਮਨ
ਜਿਸ ਕਾ ਸਭਸੁ ਵੇਸਾਹੁ॥
ਸਭਿ ਸਿਆਣਪਾ ਛਡਿ ਕੈ
ਗੁਰ ਕੀ ਚਰਣੀ ਪਾਹੁ॥ ੧॥
ਮਨ ਮੇਰੇ ਸੁਖ ਸਹਜ ਸੇਤੀ ਜਪਿ ਨਾਉ॥
ਆਠ ਪਹਰ ਪ੍ਰਭੁ ਧਿਆਇ ਤੂੰ
ਗੁਣ ਗੋਇੰਦ ਨਿਤ ਗਾਉ॥ ੧॥ ਰਹਾਉ॥
ਤਿਸ ਕੀ ਸਰਨੀ ਪਰੁ ਮਨਾ
ਜਿਸੁ ਜੇਵਡੁ ਅਵਰੁ ਨ ਕੋਇ॥
ਜਿਸੁ ਸਿਮਰਤ ਸੁਖੁ ਹੋਇ ਘਣਾ
ਦੁਖੁ ਦਰਦੁ ਨ ਮੂਲੇ ਹੋਇ॥
ਸਦਾ ਸਦਾ ਕਰਿ ਚਾਕਰੀ
ਪ੍ਰਭੁ ਸਾਹਿਬੁ ਸਚਾ ਸੋਇ॥ ੨॥
ਸਾਧ ਸੰਗਤਿ ਹੋਇ ਨਿਰਮਲਾ
ਕਟੀਐ ਜਮ ਕੀ ਫਾਸ॥
ਸੁਖਦਾਤਾ ਭੈ ਭੰਜਨੋ
ਤਿਸੁ ਆਗੈ ਕਰਿ ਅਰਦਾਸਿ॥
ਮਿਹਰ ਕਰੇ ਜਿਸੁ ਮਿਹਰਵਾਨੁ
ਤਾਂ ਕਾਰਜੁ ਆਵੈ ਰਾਸਿ॥ ੩॥
ਬਹੁਤੋ ਬਹੁਤੁ ਵਖਾਣੀਐ ਉਚੋ ਊਚਾ ਥਾਉ॥
ਵਰਨਾ ਚਿਹਨਾ ਬਾਹਰਾ
ਕੀਮਤਿ ਕਹਿ ਨ ਸਕਾਉ॥
ਨਾਨਕ ਕਉ ਪ੍ਰਭ ਮਇਆ ਕਰਿ
ਸਚੁ ਦੇਵਹੁ ਅਪੁਣਾ ਨਾਉ॥ ੪॥ ੭॥ ੭੭॥
(ਅੰਗ 44)
ਪਦ ਅਰਥ : ਜੀਅੜੇ-ਹੇ ਜਿੰਦੇ। ਸਿਰਿ ਸਾਹਾਂ ਪਾਤਿਸਾਹੁ-ਸ਼ਾਹਾਂ ਦੇ ਸਿਰਾਂ 'ਤੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਹੈ। ਸੋਈ-ਉਸ। ਤਿਸ ਹੀ ਕੀ-ਉਸ ਦੀ ਹੀ। ਕਰਿ ਆਸ ਮਨ-ਮਨ ਵਿਚ ਆਸ ਰੱਖ। ਸਭਸੁ-ਸਭ ਨੂੰ। ਵੇਸਾਹੁ-ਭਰੋਸਾ ਹੈ। ਪਾਹੁ-ਪੈ ਜਾ। ਸੁਖ-ਅਨੰਦ। ਸਹਜ ਸੇਤੀ-ਆਤਮਿਕ ਅਡੋਲਤਾ ਨਾਲ। ਮਨਾ-ਹੇ ਮਨ। ਤਿਸ ਕੀ-ਉਸ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ। ਪਰ-ਪੈ। ਅਵਰੁ ਨ ਕੋਇ-ਹੋਰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸੁਖੁ ਹੋਇ ਘਣਾ-ਬੜਾ ਸੁਖ (ਅਨੰਦ) ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਨ ਮੂਲੇ ਹੋਇ-ਬਿਲਕੁਲ (ਉੱਕੇ) ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਚਾਕਰੀ-ਸੇਵਾ ਭਗਤੀ। ਸਾਹਿਬੁ ਸਚਾ-ਸਦਾ ਥਿਰ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਮਾਲਕ। ਸੋਇ-ਉਸ ਦੀ।
ਹੋਇ ਨਿਰਮਲਾ-ਪਵਿੱਤਰ ਹੋਈਦਾ ਹੈ। ਕਟੀਐ-ਕੱਟੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਮ ਕੀ ਫਾਸ-ਜਮ ਦੀ ਫਾਹੀ। ਸੁਖਦਾਤਾ-ਸੁਖ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਦਾਤਾ। ਭੈ ਭੰਜਨੋ-ਸਭ ਡਰਾਂ ਦੇ ਨਾਸ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਰਾਸਿ-ਸੰਵਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਸਿਰੇ ਚੜ੍ਹ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਾਰਜੁ-ਕੰਮ ਕਾਜ। ਬਹੁਤੋ ਬਹੁਤੁ-ਵੱਡੇ ਤੋਂ ਵੱਡਾ। ਵਖਾਣੀਐ-ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਚੋ ਊਚਾ-ਉੱਚੇ ਤੋਂ ਉੱਚਾ। ਥਾਉ-ਸਥਾਨ। ਵਰਨਾ-ਰੰਗ। ਚਿਹਨਾ-ਰੂਪ ਰੇਖਾ। ਬਾਹਰਾ-ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੈ। ਕਹਿ ਨਾ ਸਕਾਉ-ਕਹਿ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ, ਬਿਆਨ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਮਇਆ ਕਰਿ-ਦਇਆ ਕਰਕੇ, ਮਿਹਰ ਕਰਕੇ। ਸਚੁ-ਸਦਾ ਥਿਰ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ।
ਸ਼ਬਦ ਦੀਆਂ ਰਹਾਉ ਵਾਲੀਆਂ ਤੁਕਾਂ ਵਿਚ ਪੰਚਮ ਗੁਰਦੇਵ ਨੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਅੱਠੇ ਪਹਿਰ ਸਿਮਰਨ ਕਰਨ ਲਈ ਜੀਵ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਆ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੀ ਇਕ ਮਨ ਇਕ ਚਿਤ ਹੋ ਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ ਦਾ ਸਿਮਰਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦੁੱਖ ਦੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਰਾਗੁ ਗਉੜੀ ਕੀ ਵਾਰ ਮਹਲਾ ੪ ਵਿਚ ਹਜ਼ੂਰ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਪਾਵਨ ਬਚਨ ਹਨ-
ਜਿਨੀ ਤੂ ਇਕ ਮਨਿ ਸਚੁ ਧਿਆਇਆ
ਤਿਨ ਕਾ ਸਭੁ ਦੂਖੁ ਗਵਾਇਆ॥
(ਅੰਗ 301)
ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ, ਤੇਰਾ ਕੋਈ ਸ਼ਰੀਕ ਨਹੀਂ, ਤੇਰੇ ਵਰਗਾ ਕੋਈ ਹੋਰ ਨਹੀਂ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਤੇਰੇ ਬਰਾਬਰ ਦਾ ਆਖ ਸਕੀਏ-
ਤੇਰਾ ਸਰੀਕੁ ਕੋ ਨਾਹੀ
ਜਿਸ ਨੋ ਲਵੈ ਲਾਇ ਸੁਣਾਇਆ॥
(ਅੰਗ 301)
ਹੇ ਮਾਇਆ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਪ੍ਰਭੂ, ਤੇਰੇ ਜੇਡਾ ਵੱਡਾ ਦਾਤਾ ਤੇਰੇ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਲਈ ਤੂੰ ਮੇਰੇ ਮਨ ਨੂੰ ਪਿਆਰਾ ਲਗਦਾ ਹੈਂ-
ਤੁਧੁ ਜੇਵਡੁ ਦਾਤਾ ਤੂਹੈ ਨਿਰੰਜਨਾ
ਤੂਹੈ ਸਚੁ ਮੇਰੈ ਮਨਿ ਭਾਇਆ॥
(ਅੰਗ 301)
ਹੇ ਸਦਾ ਥਿਰ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਭੂ, ਤੇਰਾ ਨਾਮ ਵੀ ਸਦਾ ਥਿਰ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਹੈ-
ਸਚੇ ਮੇਰੇ ਸਾਹਿਬਾ ਸਚੇ ਸਚੁ ਨਾਇਆ॥
(ਅੰਗ 301)
ਨਾਇਆ-ਨਾਮ।
ਇਸ ਲਈ ਜੋ ਕੁਝ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਲਗਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਉਹੀ ਕੁਝ ਕਰੇਗਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੁਕਮ ਕੀਤਾ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ਕਿ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰ। ਉਹ ਤਾਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਾਹਾਂ ਦਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਹੁਕਮ ਵਿਚ ਹੀ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜਗਤ ਗੁਰੂ ਬਾਬੇ ਦੇ ਬਾਣੀ 'ਜਪੁ' ਜੀ ਵਿਚ ਪਾਵਨ ਬਚਨ ਹਨ-
ਜੋ ਤਿਸੁ ਭਾਵੈ ਸੋਈ ਕਰਸੀ
ਹੁਕਮੁ ਨ ਕਰਣਾ ਜਾਈ॥
ਸੋ ਪਾਤਿਸਾਹੁ ਸਾਹਾ ਪਾਤਿਸਾਹਿਬੁ
ਨਾਨਕ ਰਹਣੁ ਰਜਾਈ॥ (ਅੰਗ 6)
ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਰਾਗੁ ਆਸ ਵਿਚ ਪੰਨਾ 8-9 'ਤੇ ਅਤੇ ਪੰਨਾ 347-48 'ਤੇ ਵੀ ਅੰਕਤ ਹੈ।
ਇਸ ਲਈ ਹੇ ਭਾਈ, ਪ੍ਰਭੂ ਜੋ ਸਭ ਕੁਝ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਸਰਨੀ ਲੱਗੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਸਿਮਰਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਆਤਮਿਕ ਸੁਖ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ (ਪ੍ਰਭੂ) ਨਾਲੋਂ ਵਿਛੋੜਾ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰਵਾਕ ਹੈ-
ਜਿਸੁ ਸਿਮਰਤ ਸੁਖੁ
ਪਾਈਐ ਬਿਨਸੈ ਬਿਓਗੁ॥
ਨਾਨਕ ਪ੍ਰਭ ਸਰਣਾਗਤੀ
ਕਾਰਣ ਕਰਨ ਜੋਗੁ॥
(ਰਾਗੁ ਬਿਲਾਵਲੁ ਮਹਲਾ ੫,
ਅੰਗ 817)
ਬਿਨਸੈ-ਨਾਸ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਿਓਗੁ-ਵਿਛੋੜਾ। ਸਰਣਾਗਤੀ-ਸਰਨੀ ਲੱਗਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਆਪ ਜੀ ਦੇ ਹੋਰ ਬਚਨ ਹਨ ਕਿ ਸਿਮਰਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਣੀ ਦਾ ਮਨ ਤੇ ਤਨ ਸੁਖੀ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਅਨੰਦ ਭਰਪੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸ ਨੂੰ ਫਿਰ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਡਰ-ਭੈਅ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ-
ਸਿਮਰਿ ਸਿਮਰਿ ਮਨ ਤਨ ਸੁਖੀ
ਨਾਨਕ ਨਿਰਭਇਆ॥
(ਅੰਗ 817)
ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅੱਖਰੀਂ ਅਰਥ : ਹੇ ਮੇਰੇ ਜੀਅੜੇ, ਸਦਾ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਸਿਮਰਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸ਼ਾਹਾਂ ਦੇ ਸਿਰ 'ਤੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਹੈ। ਹੇ ਮੇਰੇ ਮਨ, ਕੇਵਲ ਇਕ ਪ੍ਰਭੂ 'ਤੇ ਆਸ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ 'ਤੇ ਸਭ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਭਰੋਸਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਹੇ ਮੇਰੇ ਮਨ, ਸਾਰੀਆਂ ਚਤੁਰਾਈਆਂ ਛੱਡ ਕੇ ਇਕ ਗੁਰੂ ਦੀ ਚਰਨੀਂ ਲੱਗ।
ਹੇ ਮੇਰੇ ਮਨ, ਅਨੰਦ ਤੇ ਆਤਮਿਕ ਅਡੋਲਤਾ ਵਿਚ ਟਿਕ ਕੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਨਾਮ ਨੂੰ ਜਪ, ਸਿਮਰਨ ਕਰ। ਅੱਠੇ ਪਹਿਰ ਭਾਵ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਇਕ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ ਦਾ ਸਿਮਰਨ ਕਰ, ਹਰ ਵੇਲੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਗਾਉਂਦਾ ਰਹੁ।
ਜਿਸ ਪ੍ਰਭੂ ਜੇਡਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ, ਹੇ ਮੇਰੇ ਮਨ, ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਰਨੀ ਪਹੁ। ਜਿਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ ਦਾ ਸਿਮਰਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਬੜਾ ਆਤਮਿਕ ਅਨੰਦ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਦੁੱਖ-ਕਲੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਵਿਆਪਦੇ। ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਦਾ ਸੇਵਾ ਭਗਤੀ ਕਰ। (ਕਿਉਂਕਿ) ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਸਦਾ ਕਾਇਮ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਹੈ।
ਸਾਧ ਸੰਗਤ ਕਰਨ ਨਾਲ ਪਵਿੱਤਰ ਹੋ ਜਾਈਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਮ ਦੀ ਫਾਹੀ ਕੱਟੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸੁਖ ਅਨੰਦ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਭੈਅ-ਡਰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਅੱਗੇ ਅਰਦਾਸ ਕਰ। ਜਿਸ 'ਤੇ ਮਿਹਰਾਂ ਦਾ ਸਾਈਂ ਕਿਰਪਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਕਾਰਜ ਸੰਵਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਸਿਰੇ ਚੜ੍ਹ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਸਥਾਨ ਉੱਚੇ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਹੈ ਜੋ ਰੰਗ, ਰੂਪ-ਰੇਖਾ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੈ ਭਾਵ ਉਸ ਦਾ ਕੋਈ ਰੰਗ-ਰੂਪ ਨਹੀਂ, ਉਸ ਦੀ ਅਸੀਂ ਕੀਮਤ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕਦੇ। ਅੰਤ ਵਿਚ ਪੰਚਮ ਗੁਰਦੇਵ ਪ੍ਰਭੂ ਅੱਗੇ ਅਰਜੋਈ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ, ਮੇਰੇ 'ਤੇ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਸਦਾ ਥਿਰ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਬਖਸ਼ੋ।

-217-ਆਰ, ਮਾਡਲ ਟਾਊਨ, ਜਲੰਧਰ।

ਪ੍ਰੇਰਨਾ-ਸਰੋਤ

ਮਿਹਨਤ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸਫ਼ਲਤਾ ਖੁਸ਼ੀ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਦੀ

ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਇਹ ਆਸ ਰੱਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਸ ਜੀਵਨ ਰੂਪੀ ਪੱਥ 'ਤੇ ਵਧਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰੀਏ ਪਰ ਮਿਹਨਤ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਸਫਲਤਾ ਸਾਨੂੰ ਖੁਸ਼ੀ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਦੀ। ਸਵਾਮੀ ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ ਕਰਮਯੋਗ ਵਿਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੇ ਅਸੀਂ ਸਵਾਰਥ-ਰਹਿਤ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਕਰਮ ਕਰਦੇ ਰਹੀਏ ਤਾਂ ਇਕ ਦਿਨ ਜ਼ਰੂਰ ਅਜਿਹਾ ਆਵੇਗਾ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਫਲ ਮਿਲੇਗਾ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ, ਖੇਤਰਾਂ ਅਤੇ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਵਿਚ ਕਰਮ ਬਾਰੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਨੁਸਾਰ ਜੋ ਕੁਰਾਨ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, ਉਹ ਹੀ ਕਰਮ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਵੇਦਾਂ ਵਿਚ ਹੈ, ਉਹ ਮੇਰਾ ਕਰਮ ਹੈ। ਇਕ ਇਸਾਈ ਅਨੁਸਾਰ ਜੋ ਬਾਈਬਲ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, ਉਹ ਹੀ ਉਸ ਦਾ ਕਰਮ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਸਮੇਂ, ਹਾਲਾਤ, ਜਾਤਿ ਭੇਦ ਜਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਅਨੁਸਾਰ ਵੀ ਕਰਮ ਬਦਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਕਰਮ ਕਰਨ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਮਿਹਨਤ ਕੇਵਲ ਸਰੀਰਕ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਮਾਨਸਿਕ ਖੁਸ਼ੀ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਕ ਮਿਹਨਤੀ ਅਤੇ ਕਰਮਯੋਗੀ ਹੀ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਨਜ਼ਾਰਿਆਂ ਦਾ ਅਨੰਦ ਮਾਣਦਾ ਹੈ। ਗੀਤਾ ਵਿਚ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਵੀ ਅਰਜਨ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਿਹਨਤ ਹੀ ਅਸਲ ਪੂਜਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸੁਖੀ ਰਹਿਣਾ ਔਖਾ ਹੈ। ਜਿਹੜਾ ਮਿਹਨਤ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਉਹ ਦੂਜਿਆਂ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਸਲ ਖੁਸ਼ੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਮਿਹਨਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਆਪਣੇ ਕਰਮਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਆਪਣੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਕਰਮਯੋਗੀ ਹੀ ਕਰਮ ਤੱਤ ਨੂੰ ਸਮਝਦਾ ਹੈ।

ਸਵਾਮੀ ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ ਸਟੱਡੀ ਸਰਕਲ, ਜਲੰਧਰ।
ਮੋਬਾ: 94175-50741

ਹੁਕਮੈ ਅੰਦਰਿ ਸਭੁ ਕੋ...

ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਉਸਤਤ, ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ਅਸੀਂ ਜਿੰਨੀ ਵੀ ਕਰ ਸਕੀਏ, ਓਨੀ ਹੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ (ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ) ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲਤਾ ਦੇ ਸੋਮਿਆਂ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਸਾਡੀ ਸੋਚ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਓਨਾ ਹੀ ਉਸ (ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ) ਦੀ ਵਡਿਆਈ, ਸਿਫਤ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਜਿੰਨੀ ਕਿ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਆਪਣੀ ਮਿਹਰ, ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਸਾਨੂੰ ਸੋਝੀ ਬਖਸ਼ਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਡੇ 'ਤੇ ਮਿਹਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਜਿੰਨਾ ਸਮਾਂ ਸਾਡੀ ਸੋਚ ਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਸਭ ਕੁਝ ਚੱਲ ਰਿਹਾ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਜੋ ਪਾਉਣਾ, ਲੈਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ, ਜੇ ਅਸੀਂ ਉਹ ਸਭ ਕੁਝ ਹਾਸਲ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਸੋਚਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਪਰਮਾਤਮਾ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੇ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਕੋਈ ਤਬਦੀਲੀ, ਅਣਚਾਹੇ ਹਾਲਾਤ ਬਣਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਸਾਡੀ ਸੋਚ ਦੇ ਪੱਖ ਤਬਦੀਲ ਹੁੰਦੇ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਲਗਾਉਂਦੇ। ਅਸੀਂ ਸੋਚਦੇ ਹਾਂ ਕਿ 'ਪਰਮਾਤਮਾ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਕਿੱਥੇ ਹੈ? ਜੇਕਰ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਸਾਡੇ 'ਤੇ ਇਹ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨਾ ਆਉਂਦੀ।' ਪਰ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਸੋਚੀਏ ਤਾਂ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਕਿ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਾਡੀ ਸੋਚ ਹੀ ਸਹੀ ਹੋਵੇ, ਜਦਕਿ ਸੱਚ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪਰਮਾਤਮਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਹੈ। ਉਹ (ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ) ਹਰ ਜ਼ਰੇ-ਜ਼ਰੇ ਵਿਚ ਵਸਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਇਕ ਜੀਵ-ਜੰਤੂ, ਪਸ਼ੂ-ਪੰਛੀ, ਫੁੱਲ-ਪੌਦੇ ਅਤੇ ਸਭ ਕੁਝ ਉਸ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੀ ਮਿਹਰ, ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਆਪ ਸਭ ਵਿਚ ਵਸ ਕੇ ਆਪ ਹੀ ਸਭ ਦਾ ਖਿਆਲ ਰੱਖ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਦਕਿ ਸੂਰਜ, ਚੰਨ, ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਹਰ ਇਕ ਚੀਜ਼ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਰਜ਼ਾ ਅੰਦਰ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਫ਼ਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ-
ਹੁਕਮੈ ਅੰਦਰਿ ਸਭੁ ਕੋ ਬਾਹਰਿ ਹੁਕਮ ਨਾ ਕੋਇ॥
ਗੁਰੂ ਜੀ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੀ ਉਸਤਤ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦਿਆਂ ਫ਼ਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਾਰੇ ਹੀ ਉਸ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਹੁਕਮ ਵਿਚ ਹਨ, ਹੁਕਮ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੋਈ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦਾ ਹੁਕਮ ਸਾਰੀ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੀ ਮਰਿਆਦਾ ਨੂੰ ਚਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਅਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਹੁਕਮ ਨੂੰ ਚਲਾਉਂਦੇ ਹੋਇਆਂ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਆਪ ਇਸ ਸਭ ਤੋਂ ਨਿਰਲੇਪ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿਚ ਏਨਾ ਕੁ ਉਲਝ ਕੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਡੇ ਲਈ ਚੰਗੇ-ਮਾੜੇ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨੀ ਔਖੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਸੋਚ ਦਾ ਦਾਇਰਾ ਬਹੁਤ ਛੋਟਾ ਹੋ ਕੇ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਸੋਚ, ਆਪਣੀ ਕਥਨੀ ਨੂੰ ਸੱਚ ਕਰਨ ਵਿਚ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਾਂ। ਸਾਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਅਸੀਂ ਸੋਚ ਰਹੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਜੋ ਅਸੀਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਉਹੀ ਸਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ 'ਚ ਬਦਲਦੇ ਹਾਲਾਤ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਅਸੀਂ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਨੂੰ ਕਦੇ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਦੂਰ ਸਮਝਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੇ ਹਾਂ।
ਕੀ ਕਦੇ ਅਸੀਂ ਅਜਿਹਾ ਸੋਚਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ 'ਤੇ ਚੰਗੇ-ਮਾੜੇ ਦਿਨ ਕਿਉਂ ਆਉਂਦੇ ਹਨ? ਕੀ ਸਾਡੀ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲ ਕੋਈ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਹੈ? ਜਦਕਿ ਸੱਚ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਪਰਮਾਤਮਾ ਤਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਾਡੇ ਸੁਖ-ਦੁੱਖ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਲੋੜ ਹੈ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹੋਣ ਦੀ ਅਤੇ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕਿ ਦੁੱਖ-ਸੁਖ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਕਰਮਾਂ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਜਗਤ 'ਤੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਵਿਚਰਦਿਆਂ ਅਸੀਂ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਮਾਂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਸਾਨੂੰ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਫਲ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਕਰਮਾਂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਪੂੰਜੀ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਹੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਉਸ ਦਾ ਨਿਆਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਚੰਗੇ ਕਰਮਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗਿਆਈ ਤੇ ਮਾੜੇ ਕਰਮ ਕੀਤਿਆਂ ਨੂੰ ਬੁਰਾਈ ਦਾ ਪਾਤਰ ਬਣਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਇਸ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਅਸਲੀ ਤੱਤ ਨੂੰ ਸਮਝ ਕੇ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਕਦੇ ਵੀ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ 'ਤੇ ਸ਼ਿਕਵਾ ਨਹੀਂ ਕਰਾਂਗੇ, ਸਗੋਂ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਨ ਅੰਦਰ ਵਸਾ ਕੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਾਂਗੇ।
ਕਮਾਈ ਹਰ ਵੇਲੇ ਚੰਗੇ ਕਰਮਾਂ ਦੀ,
ਨਾ ਕਰ ਗੱਲ ਕਦੇ ਵੀ ਕੋਈ ਸ਼ਿਕਵੇ ਦੀ।
ਨਾਲ ਹੈ ਤੇਰੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਹਰ ਵੇਲੇ,
ਰੱਖ ਮਨ 'ਚ ਵਸਾ ਕੇ ਨਾਮ-ਬਾਣੀ ਹਰ ਵੇਲੇ।
ਚੰਗੇ ਕਰਮਾਂ ਨਾਲ ਰੱਖ ਸਜਾ ਕੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ,
ਫੁਰਨਿਆਂ ਦੀ ਮੁਹਤਾਜ ਨਾ ਬਣਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ।

-ਧੀਰੋਵਾਲ।

ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਘਨੱਈਆ ਸਿੰਘ ਪਠਲਾਵਾ ਵਾਲੇ

ਗੁਰਬਾਣੀ ਮੁਤਾਬਿਕ ਜਿੱਥੇ 'ਨਿਰਮਲ ਪੰਥ' ਦਾ ਅਗਾਜ਼ ਜਗਤ-ਗੁਰੂ ਪਹਿਲੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਉੱਥੇ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਦੇ ਮਹਾਨ ਵਿਦਵਾਨ ਭਾਈ ਕਾਹਨ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ ਰਚਿਤ 'ਮਹਾਨ ਕੋਸ਼' ਮੁਤਾਬਿਕ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਦੁਆਰਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੀ ਵਿੱਦਿਆ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਕਾਂਸ਼ੀ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 'ਨਿਰਮਲੇ' ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਅਨੁਸਾਰ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਵਿਚ ਨਿਰਮਲੇ ਸਾਧੂ, ਵਿੱਦਿਆ ਪ੍ਰੇਮੀ, ਨਾਮ-ਅਭਿਆਸੀ ਅਤੇ ਗੁਰਮਤਿ ਦੇ ਵੱਡੇ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਨਿਰਮਲੇ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਇਕ ਮਹਾਨ ਸੰਤ ਅਤੇ ਤਪੱਸਵੀ ਸਨ ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਘਨੱਈਆ ਸਿੰਘ ਪਠਲਾਵਾ ਵਾਲੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਥਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਵਿਚ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ, ਉੱਥੇ 80 ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਾ ਕੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਲੜ ਲਾਇਆ।
ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਘਨੱਈਆ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਪਿਤਾ ਸ: ਦਇਆ ਸਿੰਘ ਦੇ ਗ੍ਰਹਿ ਵਿਖੇ ਮਾਤਾ ਰੱਜੀ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਸੰਨ 1862 ਈਸਵੀ 'ਚ ਪਿੰਡ ਪਠਲਾਵਾ (ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ) ਵਿਚ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਘਰ-ਬਾਰ ਛੱਡ ਕੇ ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ ਦੇ ਮਾਰਗ 'ਤੇ ਚੱਲ ਪਏ। ਆਪ ਨੇ ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਖਜ਼ਾਨ ਸਿੰਘ ਪਿੰਡ ਪੱਦੀ ਸੂਰਾ ਸਿੰਘ (ਹੁਸ਼ਿਆਪੁਰ) ਦੇ ਡੇਰੇ ਪਿੰਡ ਹੱਲੂਵਾਲ ਨੇੜੇ ਮਾਹਿਲਪੁਰ ਤੋਂ ਵਿੱਦਿਆ ਅਤੇ ਗੁਰ-ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਇਕ ਹੋਰ ਕਥਨ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪ ਨੇ ਸੰਤੋਖਗੜ੍ਹ (ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) ਦੇ ਸ: ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗ੍ਰਹਿਸਥੀ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਗੁਰੂ ਧਾਰਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿੱਦਿਆ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਨਿਰਮਲੇ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਮਹਾਨ ਸਤੰਭ ਵਜੋਂ ਵਿਚਰਦਿਆਂ ਆਪ ਨੇ ਜਿੱਥੇ ਗੁਰਮਤਿ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ-ਪ੍ਰਸਾਰ ਲਈ ਤਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ, ਉੱਥੇ ਲੁਕਾਈ ਦੀ ਸੇਵਾ ਹਿਤ ਵੀ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਦਿੱਤਾ। ਪਿੰਡ ਪਠਲਾਵਾ (ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ) ਦੇ ਬਾਹਰ ਆਪ ਨੇ ਘੋਰ ਤਪੱਸਿਆ ਕੀਤੀ, ਜਿੱਥੇ ਕਿ ਅੱਜ ਆਪ ਦੇ ਤਪ-ਅਸਥਾਨ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਵਜੋਂ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਿਰਮਲ ਬੁੰਗਾ ਦੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਇਮਾਰਤ ਸੁਸ਼ੋਭਿਤ ਹੈ। ਆਪ 16 ਨਵੰਬਰ 1938 (ਮੁਤਾਬਿਕ ਇਕ ਮੱਘਰ) ਸੱਚਖੰਡ ਜਾ ਬਿਰਾਜੇ। ਆਪ ਦੀ ਬਰਸੀ ਸਬੰਧੀ ਅਸਥਾਨ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸੇਵਾਦਾਰ ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਪਠਲਾਵੇ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿਚ 16 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਗੁਰਮਤਿ ਸਮਾਗਮ ਮਨਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।

-ਪਿੰਡ ਤੇ ਡਾਕ: ਲਧਾਣਾ ਉੱਚਾ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ-144510. ਮੋਬਾ: 98146-81444

ਪਸ਼ੂਪਤੀਨਾਥ ਮੰਦਿਰ, ਕਾਠਮੰਡੂ (ਨਿਪਾਲ)

(ਲੜੀ ਜੋੜਨ ਲਈ ਪਿਛਲੇ ਮੰਗਲਵਾਰ ਦਾ ਧਰਮ ਤੇ ਵਿਰਸਾ ਅੰਕ ਦੇਖੋ)
ਮੰਦਿਰ ਵਿਚ ਕਾਫੀ ਰਸ਼ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਬਾਹਰ ਤੋਂ ਹੀ ਮੰਦਿਰ ਸਾਹਮਣੇ ਖੜ੍ਹ ਕੇ ਸਿਜਦਾ ਕੀਤਾ। ਉੱਥੇ ਸਾਨੂੰ ਇਕ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਧੂ ਵੀ ਮਿਲਿਆ। ਉਹ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਲੁਧਿਆਣੇ ਦੇ ਕਿਸੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਦੱਸ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਹ ਕਾਫੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਵਿਚ ਗੱਲ ਕਰਕੇ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਹ ਇਥੇ ਤਕਰੀਬਨ 15 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਰਹਿ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ ਉਸ ਤੋਂ ਮੰਦਿਰ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ। ਇਹ ਮੰਦਿਰ ਬਾਘਮਤੀ ਨਦੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ 'ਤੇ ਹੈ ਜੋ ਮੰਦਿਰ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਪਿੱਛੇ ਹੀ ਵਹਿ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਰ ਅੱਜ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਕਾਫੀ ਠਹਿਰਾਅ ਸੀ, ਪਰ ਪਾਣੀ ਸੀ। ਤਕਰੀਬਨ ਇਕ ਘੰਟਾ ਮੰਦਿਰ ਦੇ ਪਰਿਸਰ ਵਿਚ ਘੁੰਮ ਕੇ ਅਸੀਂ ਬਾਹਰ ਆ ਗਏ। ਹੁਣ ਮੰਦਿਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਮਾਨਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਕੁਝ ਯਾਦਗਾਰੀ ਤਸਵੀਰਾਂ ਲਈਆਂ।
ਮੰਦਿਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਹੀ ਇਕ ਰਜਿਸਟਰਡ ਐਨ.ਜੀ.ਓ. ਵਲੋਂ ਖੂਨਦਾਨ ਕੈਂਪ ਲਗਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਸਾਡੇ ਇਕ ਸਾਥੀ ਮਨੋਜ ਕਰੀਮਪੁਰੀ ਵਲੋਂ ਖੂਨਦਾਨ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਬਦਲੇ ਉਸ ਨੂੰ ਲੀਚੀ ਦਾ ਜੂਸ ਅਤੇ ਇਕ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਹ ਸਾਡੇ ਲਈ ਬੜੇ ਮਾਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਸੀ। ਇੱਥੇ ਇਕ ਪਾਸੇ ਕਈ ਕਬੂਤਰ ਬੈਠੇੇ ਸਨ, ਜੋ ਚੋਗਾ ਚੁਗ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਸੈਂਕੜਿਆਂ ਵਿਚ ਸੀ। ਇਹ ਇਕ ਸੁੰਦਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਵਰਨਣ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਨਿਪਾਲ ਵਿਚ ਅੱਜ ਸਾਡਾ ਚੌਥਾ ਦਿਨ ਸੀ ਪਰ ਸਾਨੂੰ ਕਿਤੇ ਵੀ ਬਾਂਦਰ ਨਹੀਂ ਦਿਖਿਆ ਸੀ ਪਰ ਅੱਜ ਇਥੇ ਸਾਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਬਾਂਦਰਾਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਹੋਏ। ਇਹ ਸਾਡੇ ਲਈ ਬੜੀ ਹੈਰਾਨੀ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਸੀ। ਨਹੀ ਤਾਂ ਪਹਾੜਾਂ ਵਿਚ ਤਾਂ ਇਹ ਆਮ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਅਗਲੇ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਜਾਣ ਲਈ ਆਪਣੀ ਬੱਸ ਕੋਲ ਜਾ ਰਹੇ ਸਾਂ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਮੇਰਾ ਪੁਰਾਣਾ ਸਾਥੀ ਸਤਪਾਲ ਮਿਲਿਆ, ਜੋ ਆਪਣੇ 5-6 ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਸਾਡੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਨਿਪਾਲ ਦੇਖਣ ਆਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਸਾਥੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮਾਨਸਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹਨ। ਓਪਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਪੁਰਾਣੇ ਸਾਥੀ ਨੂੰ ਮਿਲ ਕੇ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ੀ ਹੋਈ। ਅਸੀਂ ਮਿਲੇ ਵੀ ਤਾਂ ਕਾਫੀ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਸੀ। ਉਹ ਕੱਲ੍ਹ ਵਾਪਸ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਾਕੀ ਸਫ਼ਰ ਲਈ ਸ਼ੁੱਭ ਕਾਮਨਾ ਦੇ ਕੇ ਅਗਲੇ ਸਥਾਨ ਵੱਲ ਚੱਲ ਪਏ। (ਸਮਾਪਤ)

ਮੋਬਾ: 94172-27229