ਤਾਜਾ ਖ਼ਬਰਾਂ
- ਡਬਲਿਊ.ਐਚ.ਓ ਨੇ ਹਾਈਡ੍ਰਾਕਸੀਕਲੋਰੋਕਵੀਨ ਤੋਂ ਅਸਥਾਈ ਰੋਕ ਹਟਾਈ
-
ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 3 ਜੂਨ - ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ (ਡਬਲਿਊ.ਐਚ.ਓ) ਨੇ ਕੋਵਿਡ19 ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਐਂਟੀ ਮਲੇਰੀਆ ਡਰਗ ਹਾਈਡ੍ਰਾਕਸੀਕਲੋਰੋਕਵੀਨ ਦੇ ਪ੍ਰੀਖਣ ਫਿਰ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਡਬਲਿਊ.ਐਚ.ਓ ਨੇ ਕੋਵਿਡ 19 ਦੇ ਇਲਾਜ... - ਮਨਕੰਵਲ ਸਿੰਘ ਐਸ.ਡੀ.ਐਮ ਪਾਇਲ ਲੱਗੇ
-
ਮਲੌਦ, 3 ਜੂਨ (ਨਿਜ਼ਾਮਪੁਰ)- ਸਬ-ਡਵੀਜ਼ਨ ਪਾਇਲ ਵਿਖੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨਿਭਾਅ ਰਹੇ ਐਸ. ਡੀ. ਐਮ ਸਾਗਰ ਸੇਤੀਆ ਆਈ.ਏ.ਐਸ ਦੀ ਬਦਲੀ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ ਮਨਕੰਵਲ ਸਿੰਘ ਚਾਹਲ ਪੀ.ਸੀ.ਐਸ ਨਵੇਂ ਐਸ.ਡੀ.ਐਮ ਪਾਇਲ... - ਆਈ ਏ ਐਸ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸਾਗਰ ਸੇਤੀਆਂ ਹੋਣਗੇ ਬੁਢਲਾਡਾ ਦੇ ਨਵੇਂ ਐਸ ਡੀ ਐਮ
-
ਬੁਢਲਾਡਾ 3 ਜੂਨ (ਸਵਰਨ ਸਿੰਘ ਰਾਹੀ) ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਜਾਰੀ ਤਾਜਾ ਹੁਕਮਾਂ ਤਹਿਤ ਆਈ. ਏ. ਐਸ. ਅਤੇ ਪੀ. ਸੀ. ਐਸ. ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਤਾਇਨਾਤੀਆਂ ਤੇ ਬਦਲੀਆ ਤਹਿਤ ਸ੍ਰੀ ਸਾਗਰ ਸੇਤੀਆਂ ਆਈ ਏ ਐਸ ਨੂੰ ਸਬ ਡਵੀਜਨਲ ਮੈਜਿਸਟ੍ਰੇਟ ਬੁਢਲਾਡਾ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ।2017 ... - ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਹੋਏ ਆਈ.ਪੀ.ਐਸ. ਤੇ ਪੀ.ਪੀ.ਐਸ. ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਤਬਾਦਲੇ
-
ਅਜਨਾਲਾ, 3 ਜੂਨ (ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ) - ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਵਿਚ 18 ਆਈ.ਪੀ.ਐਸ. ਤੇ ਪੀ.ਪੀ.ਐਸ. ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਤਬਾਦਲੇ... - ਮਲੋਟ ਵਿਚ ਇਕ ਹੋਰ ਲੜਕੀ ਦੀ ਕੋਰੋਨਾ ਰਿਪੋਰਟਾ ਪਾਜੀਟਿਵ ਆਈ
-
ਮਲੋਟ, 3 ਜੂਨ (ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪਾਟਿਲ)- ਮਲੋਟ ਵਿਚ ਇਕ ਹੋਰ 23 ਸਾਲਾ ਲੜਕੀ ਦੀ ਕੋਰੋਨਾ ਰਿਪੋਰਟ ਪਾਜੀਟਿਵ ਆਈ ਹੈ। ਸਿਵਲ ਸਰਜਨ ਡਾ ਹਰੀ ਨਰਾਇਣ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਸ ਕੋਰੋਨਾ ਪਾਜੀਟਿਵ ਲੜਕੀ ਦੀ ਹਿਸਟਰੀ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਹੋਰ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਬਾਰੇ... - ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿਚ 44 ਸਾਲਾਂ ਔਰਤ ਪਾਈ ਗਈ ਕੋਰੋਨਾ ਪਾਜੀਟਿਵ
-
ਅਬੋਹਰ, 3 ਜੂਨ (ਪ੍ਰਦੀਪ ਕੁਮਾਰ)- ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਤੋਂ ਅਬੋਹਰ ਵਾਪਸ ਪਰਤੀ ਇਕ 44 ਸਾਲਾਂ ਔਰਤ ਕੋਰੋਨਾ ਵਾਇਰਸ ਨਾਲ ਪਾਜੀਟਿਵ ਪਾਈ ਗਈ, ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਂਦਿਆਂ ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਸਿਵਲ ਸਰਜਨ ਸੀ. ਐਮ. ਕਟਾਰੀਆਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਬੀਤੇ ਦਿਨੀ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਵਿਅਕਤੀ ਵਾਪਸ ਆਏ ਸਨ... - ਪੰਜਾਬ ਬਣਿਆ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਆਨਲਾਈਨ ਕੁਵਿਜ਼ ਟੈਸਟ ਲੈਣ ਵਾਲਾ ਸੂਬਾ
- ਕਰਨਾਲ ਵਿਖੇ ਆਏ 4 ਹੋਰ ਕੋਰੋਨਾ ਪਾਜ਼ੀਟਿਵ
- ਦੋ ਸਕੇ ਨਾਬਾਲਗ ਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਤਲਾਬ ਵਿਚ ਡੁੱਬਣ ਕਾਰਨ ਹੋਈ ਮੌਤ
-
ਕਰਨਾਲ, 3 ਜੂਨ ( ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਸੱਗੂ ) – ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਕਾਛਵਾ ਵਿਖੇ ਦੋ ਨਾਬਾਲਗ ਸੱਕੇ ਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਪਿੰਡ ਦੇ ਹੀ ਤਲਾਬ ਵਿਚ ਡੁੱਬ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਜਿਸ ਤੋ ਬਾਅਦ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਮਾਤਮ ਛਾ ਗਿਆ। ਮਿਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਪਿੰਡ ਕਾਛਵਾ ਵਿਖੇ ਦੋ ਸਕੇ ਭਰਾ ਸ਼ੁਭਮ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਜੋ ਕਿ 5ਵੀਂ ਅਤੇ... - ਤੇਜ਼ ਰਫ਼ਤਾਰ ਇਨੋਵਾ ਗੱਡੀ ਵੱਲੋਂ ਮਾਰੀ ਟੱਕਰ 'ਚ ਮੋਟਰ ਸਾਇਕਲ ਨੌਜਵਾਨ ਹਲਾਕ
-
ਮੰਡੀ ਕਿੱਲਿਆਂਵਾਲੀ, 3 ਜੂਨ (ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਂਤ)-ਅੱਜ ਸ਼ਾਮ ਪਿੰਡ ਮਾਹੂਆਣਾ ਨੇੜੇ ਇੱਕ ਤੇਜ਼ ਰਫ਼ਤਾਰ ਸਰਕਾਰੀ ਡਿਊਟੀ ਲਈ ਕਿਰਾਏ 'ਤੇ ਲਈ ਇਨੋਵਾ ਗੱਡੀ ਨਾਲ ਮੋਟਰ ਸਾਇਕਲ ਨਾਲ ਵਾਪਰੇ ਹਾਦਸੇ ਨੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦਾ ਇਕਲੌਤਾ ਚਿਰਾਗ ਅਤੇ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਬੱਚੀ ਦੇ ਸਿਰ ਦਾ ਪਰਛਾਵਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਲਈ... - ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ- ਕੋਰੋਨਾ ਪਾਜੀਟਿਵ ਨੌਜਵਾਨ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਆਏ 44 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਕੋਰੋਨਾ ਰਿਪੋਰਟ ਨੈਗਟਿਵ
-
ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ, 3 ਜੂਨ (ਪ੍ਰਦੀਪ ਕੁਮਾਰ)- ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ 'ਚ ਕੋਰੋਨਾ ਪਾਜੀਟਿਵ ਨੌਜਵਾਨ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਆਏ 44 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਕੋਰੋਨਾ ਵਾਇਰਸ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਨੈਗਟਿਵ ਆਈਆਂ ਹਨ ,ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਂਦੀਆਂ ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਸਿਵਲ ਸਰਜਨ ਡਾ. ਸੀ .ਐਮ. ਕਟਾਰੀਆਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪੀੜਿਤ ਨੌਜਵਾਨ ਜੋਕਿ ਸੋਨੀਪਤ... - ਮੁੰਬਈ 'ਚ ਆਉਂਦਿਆਂ ਹੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਪਿਆ ਤੂਫ਼ਾਨ ਨਿਸਰਗ
-
ਮੁੰਬਈ, 3 ਜੂਨ - ਚਕਰਵਾਤੀ ਤੂਫ਼ਾਨ ਨਿਸਰਗ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਤਟੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਨਾਲ ਟਕਰਾਇਆ। ਮੁੰਬਈ 'ਚ ਨਿਸਰਗ ਤੂਫਾਨ ਅਲੀਬਾਗ ਦੇ ਤੱਟ ਨਾਲ ਟਕਰਾਇਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਤੂਫ਼ਾਨ ਦਾ ਮੁੰਬਈ ਲਈ ਖ਼ਤਰਾ ਲਗਭਗ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਪਰੰਤੂ ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ... - ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਐੱਸ. ਏ. ਐੱਸ. ਨਗਰ ਅੰਦਰ ਅੱਜ 7 ਨਵੇਂ ਕੋਰੋਨਾ ਪੀੜਤਾਂ ਦੀ ਹੋਈ ਪੁਸ਼ਟੀ
-
ਐੱਸ. ਏ. ਐੱਸ. ਨਗਰ, 3 ਜੂਨ (ਕੇ. ਐੱਸ. ਰਾਣਾ) - ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਐੱਸ. ਏ. ਐੱਸ. ਨਗਰ ਅੰਦਰ ਅੱਜ 7 ਨਵੇਂ ਕੋਰੋਨਾ ਪੀੜਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਹੋਣ ਨਾਲ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਅੰਦਰ ਹੁਣ ਤੱਕ ਕੋਰੋਨਾ ਪੀੜਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 123 ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦਿਆਂ ਸਿਵਲ ਸਰਜਨ... - ਅਮਰੀਕਾ ਅਗਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਵੈਂਟੀਲੈਂਟਰਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਿਸ਼ਤ ਭਾਰਤ ਪਹੁੰਚਾਏਗਾ
-
ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ, 3 ਜੂਨ - ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਅਮਰੀਕਾ ਭਾਰਤ ਨੂੰ 100 ਵੈਂਟੀਲੈਂਟਰ ਦਾਨ ਵਿਚ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਵੈਂਟੀਲੈਂਟਰ ਪਹਿਲੇ ਪੜਾਅ ਤਹਿਤ ਅਗਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਭਾਰਤ ਪਹੁੰਚ... - ਏਅਰ ਮਾਰਸ਼ਲ ਬੀ.ਸੁਰੇਸ਼ ਵੱਲੋਂ ਏਅਰ ਫੋਰਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਹਲਵਾਰਾ ਦਾ ਦੌਰਾ
-
ਰਾਏਕੋਟ 3 ਜੂਨ (ਸੁਸ਼ੀਲ ) - ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਫੌਜ ਦੇ ਏਅਰ ਮਾਰਸ਼ਲ ਬੀ ਸੁਰੇਸ਼ ( ਏਅਰ ਅਫਸਰ ਕਮਾਂਡਿੰਗ ਇਨ ਚੀਫ ਪੱਛਮੀ ਏਅਰ ਕਮਾਂਡ ) ਵੱਲੋਂ ਅੱਜ ਨੇੜਲੇ ਏਅਰ ਫੋਰਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਹਲਵਾਰਾ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਕੇ ਏਅਰਬੇਸ ਦੀਆਂ ... - ਸ਼ਾਹਕੋਟ ਪੁਲਿਸ ਵਲੋਂ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥ ਅਤੇ ਨਾਜਾਇਜ਼ ਸ਼ਰਾਬ ਬਰਾਮਦ
-
ਸ਼ਾਹਕੋਟ, 3 ਜੂਨ (ਦਲਜੀਤ ਸਚਦੇਵਾ)- ਡੀ. ਐੱਸ. ਪੀ. ਸ਼ਾਹਕੋਟ ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਥਿੰਦ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਥਾਣਾ ਮੁਖੀ ਸ਼ਾਹਕੋਟ ਸਬ-ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਕੰਬੋਜ ਦੀ ਦੇਖ-ਰੇਖ... - ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ 'ਚ ਕੋਰੋਨਾ ਦੇ 3 ਹੋਰ ਮਾਮਲੇ ਆਏ ਸਾਹਮਣੇ
-
ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ, 3 ਜੂਨ (ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਪੁਰਬਾ)- ਸਿਵਲ ਸਰਜਨ ਡਾ. ਰਜਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਵਿਖੇ ਕੋਰੋਨਾ ਦੇ ਤਿੰਨ ਹੋਰ ਮਾਮਲੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ... - ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ 'ਚ ਕੋਰੋਨਾ ਦੇ ਦੋ ਹੋਰ ਮਾਮਲੇ ਆਏ ਸਾਹਮਣੇ
-
ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, 3 ਜੂਨ (ਰੇਸ਼ਮ ਸਿੰਘ)- ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ 'ਚ ਅੱਜ ਕੋਰੋਨਾ ਦੇ ਦੋ ਹੋਰ ਮਾਮਲੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਹਨ। ਇੱਕ ਕੋਰੋਨਾ ਪਾਜ਼ੀਟਿਵ ਮਰੀਜ਼ ਭਾਰਤ ਨਗਰ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਹਾਊਸਿੰਗ ਬੋਰਡ ਕਾਲੋਨੀ... - ਬਾਘਾਪੁਰਾਣਾ 'ਚ ਪੇਂਡੂ-ਮਜ਼ਦੂਰ ਯੂਨੀਅਨ ਵਲੋਂ ਰੋਸ ਮਾਰਚ ਤੇ ਧਰਨਾ
-
ਬਾਘਾਪੁਰਾਣਾ, 3 ਜੂਨ (ਬਲਰਾਜ ਸਿੰਗਲਾ)- ਪੇਂਡੂ-ਮਜ਼ਦੂਰ ਯੂਨੀਅਨ ਵਲੋਂ ਅੱਜ ਇੱਥੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸਕੱਤਰ ਮੰਗਾ ਸਿੰਘ ਵੈਰੋਕੇ, ਬਲਾਕ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹਰਬੰਸ ਸਿੰਘ ਰੋਡੇ ਅਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਆਗੂਆਂ ਦੀ... - ਪ੍ਰੇਮ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੇ ਚੱਲਦਿਆਂ ਨੌਜਵਾਨ ਵਲੋਂ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ
-
ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ, 3 ਜੂਨ (ਬਲਜਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ)- ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ-ਜਲੰਧਰ ਰੋਡ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਪਿੱਪਲਾਂਵਾਲਾ ਵਿਖੇ ਪ੍ਰੇਮ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੇ ਚੱਲਦਿਆਂ ਇੱਕ ਨੌਜਵਾਨ ਵਲੋਂ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ... - ਮਿਸ਼ਨ ਫ਼ਤਿਹ : ਬਰਨਾਲਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਤਾਜੋਕੇ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਨੇ ਕੋਰੋਨਾ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਮਾਤ
-
ਤਪਾ ਮੰਡੀ , 3 ਜੂਨ (ਵਿਜੇ ਸ਼ਰਮਾ)- ਬਰਨਾਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਲਈ ਇਹ ਰਾਹਤ ਭਰੀ ਖ਼ਬਰ ਹੈ ਕਿ ਤਪਾ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡ ਤਾਜੋਕੇ ਦੇ 18 ਸਾਲਾ ਨੌਜਵਾਨ ਜਸਵੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕੋਵਿਡ-19 'ਤੇ ਫ਼ਤਿਹ ਪ੍ਰਾਪਤ... - ਸਕੂਲ 2020-21 ਸੈਸ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਫੀਸਾਂ 'ਚ ਵਾਧਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਣਗੇ : ਪਰੀਦਾ
-
ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, 3 ਜੂਨ (ਲਿਬਰੇਟ)- ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਅੱਜ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਲੈਂਦਿਆਂ ਸੈਸ਼ਨ 2020-21 'ਚ ਫੀਸਾਂ 'ਚ ਵਾਧਾ ਨਾ ਕਰਨ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕਰਦਿਆਂ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਸਕੂਲਾਂ ਦੀ... - ਦਲ ਖ਼ਾਲਸਾ ਵਲੋਂ 5 ਜੂਨ ਦਾ ਯਾਦਗਾਰੀ ਮਾਰਚ 5 ਸਿੰਘਾਂ ਨਾਲ ਸੰਕੇਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੱਢਣ ਦਾ ਐਲਾਨ
-
ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, 3 ਜੂਨ (ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਜੱਸ)- ਸਿੱਖ ਜਥੇਬੰਦੀ ਦਲ ਖ਼ਾਲਸਾ ਨੇ ਘੱਲੂਘਾਰਾ ਦਿਵਸ ਮੌਕੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹਰ ਸਾਲ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਤੱਕ 5 ਜੂਨ ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਘੱਲੂਘਾਰਾ... - ਕਿਤੇ ਵੀ ਉਤਪਾਦ ਵੇਚਣ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਕੀਮਤ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਵੇਚਣ ਦੀ ਹੁਣ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ- ਜਾਵੜੇਕਰ
-
ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 3 ਜੂਨ- ਕੇਂਦਰੀ ਕੈਬਨਿਟ ਦੀ ਬੈਠਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਾਨਫ਼ਰੰਸ ਕਰਦਿਆਂ ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਜਾਵੜੇਕਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਐਗਰੀਕਲਚਰ ਮਾਰਕੀਟ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਬੰਧਨ... - ਮਸੂਦ ਅਜ਼ਹਰ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਫੌਜੀ ਭਾਈ ਮੁਠਭੇੜ ਦੌਰਾਨ ਢੇਰ, ਪੁਲਵਾਮਾ ਹਮਲੇ 'ਚ ਸੀ ਸ਼ਾਮਲ
-
ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, 3 ਜੂਨ (ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੋਛੜ)- ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਪੁਲਵਾਮਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਕੰਗਨ ਇਲਾਕੇ 'ਚ ਅੱਜ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਨੇ ਮੁਠਭੇੜ ਦੌਰਾਨ ਜੈਸ਼-ਏ-ਮੁਹੰਮਦ ਦੇ ਚੋਟੀ ਦੇ ਕਮਾਂਡਰ ਅਤੇ ਆਈ. ਈ. ਡੀ. ਬਣਾਉਣ... - ਹੋਰ ਖ਼ਬਰਾਂ..
ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਸਾਡੇ ਖੇਤ
ਸਾਉਣੀ ਵਿਚ ਬੀਜੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹਰੇ ਚਾਰੇ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ
ਹਰਾ ਚਾਰਾ ਦੁਧ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਅਤੇ ਦੁਧਾਰੂ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤੱਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹਰੇ ਚਾਰੇ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੈ ਜੋ ਡੇਅਰੀ ਕਿਤੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਕੁਝ ਕਿਸਾਨ ਹਰੇ ਚਾਰੇ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਮੰਡੀ ਵਿਚ ਵੇਚ ਕੇ ਆਪਣੀ ਰੋਜ਼ੀ ਕਮਾੳਂੁਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਇਸ ਵੇਲੇ 81.2 ਲੱਖ ਪਸ਼ੂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ 62.4 ਲੱਖ ਵੱਡੇ ਪਸ਼ੂ ਹਨ। ਹਰੇ ਚਾਰੇ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਪੈਦਾਵਾਰ ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿਚ 716 ਲੱਖ ਟਨ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਇਕ ਪਸ਼ੂ ਨੂੰ 31.4 ਕਿੱਲੋ ਹਰਾ ਚਾਰਾ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਲੋੜ ਤੋਂ (40 ਕਿਲੋ/ਪਸ਼ੂ/ਦਿਨ) ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਪ੍ਰਤੀ ਇਕਾਈ ਰਕਬੇ ਵਿਚੋਂ ਪ੍ਰਤੀ ਇਕਾਈ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਚਾਰੇ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਜ਼ਰੂਰ ਵਧਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸਾਉਣੀ ਵਿਚ ਹਰੇ ਚਾਰੇ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਲੋਂ ਸਿਫਾਰਿਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਬੀਜਣੀਆਂ ਚਾਹੀਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਚਾਰੇ ਦੀਆਂ ਮੁਖ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਹੇਠਾਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ-
ਜੁਆਰ : ਪੰਜਾਬ ਸੂਡੈਕਸ ਚਰ੍ਹੀ 4: ਇਹ ਕਈ ਲੌਅ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਦੋਗਲੀ ਕਿਸਮ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਬੂਟੇ ਲੰਮੇ ਅਤੇ ਪੱਤੇ ਚੌੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਿਸਮ ਵਿਚ ਲਾਲ ਧੱਬੇ ਅਤੇ ਸ਼ਾਖ ਦੀ ਮੱਖੀ ਦੇ ਹਮਲੇ ਨੂੰ ਸਹਾਰਨ ਦੀ ਸਮਰਥਾ ਹੈ। ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਬੀਜੀ ਫ਼ਸਲ ਤਿੰਨ ਚੰਗੀਆਂ ਕਟਾਈਆਂ ਵਿਚ 445 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਹਰਾ ਚਾਰਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬ ਸੂਡੈਕਸ ਚਰ੍ਹੀ 1: ਇਹ ਵੀ ਕਈ ਲੌਅ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਦੋਗਲੀ ਕਿਸਮ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਬੂਟੇ ਲੰਮੇ ਅਤੇ ਪੱਤੇ ਚੌੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਟਾਂਡੇ ਰਸੀਲੇ ਅਤੇ ਮਿੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਵੇਲੇ ਸਿਰ ਬੀਜੀ ਫ਼ਸਲ ਤਿੰਨ ਕਟਾਈਆਂ ਵਿਚ 480 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਹਰਾ ਚਾਰਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਐੱਸ ਅੱੈਲ 44: ਇਹ ਇਕ ਕਟਾਈ ਦੇਣ ਵਾਲੀ, ਮਿੱਠੀ, ਰਸੀਲੀ ਅਤੇ ਪਤਲੇ ਤਣਿਆਂ ਵਾਲੀ ਕਿਸਮ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਸਮ ਵਿਚ ਪਚਣਯੋਗ ਸੁੱਕਾ ਮਾਦਾ ਬਹੁਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਸਮ ਲਾਲ ਧੱਬਿਆਂ ਦੇ ਰੋਗ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰਥਾ ਰਖਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਸਮ ਤੋਂ ਔਸਤਨ 240 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਹਰਾ ਚਾਰਾ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਬਾਜਰਾ : ਪੀ ਸੀ ਬੀ 165: ਇਹ ਜਲਦੀ ਵਧਣ ਵਾਲੀ, ਉਚੇ ਕੱਦ ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੜਸੂਏਂ ਵਾਲੀ ਕੰਪੋਜ਼ਿਟ ਕਿਸਮ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀ ਉੱਚਾਈ ਤਕਰੀਬਨ 252 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਸਮ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਤਕਰੀਬਨ 73 ਦਿਨ ਬਾਅਦ 50 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ੱਤ ਸਿਟਿਆਂ 'ਤੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਦਾਣੇ ਅਤੇ ਚਾਰਾ ਖੁਰਾਕੀ ਤੱਤਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਦਾਣੇ ਖਿੱਲਾਂ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਢੁੱਕਵੇਂ ਹਨ । ਇਹ ਕਿਸਮ ਬਾਜਰੇ ਦੇ ਸਾਰੇ ਰੋਗਾਂ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਹਰੇ ਚਾਰੇ ਦਾ ਔਸਤਨ ਝਾੜ 234 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਅਤੇ ਦਾਣਿਆਂ ਦਾ ਝਾੜ ਔਸਤਨ 12.8 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਹੈ ।
ਪੀ ਐੱਚ ਬੀ ਅੱੈਫ 1: ਇਹ ਬਾਜਰੇ ਦੀ ਹਰੇ ਚਾਰੇ ਲਈ ਬਹੁਤੀਆਂ ਕਟਾਈਆਂ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਦੋਗਲੀ ਕਿਸਮ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਪੌਦੇ 198 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਉੱਚੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਤਣਾ ਨਰਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਪੜਸੁੂਏਂ ਕਾਫੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਪੱਤੇ ਲੰਬੇ ਅਤੇ ਚੌੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਕਿਸਮ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਹਾਰਨ ਦੀ ਸਮਰਥਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਸਮ ਹਰੇ ਚਾਰੇ ਦਾ ਝਾੜ 256 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਪੀ ਸੀ ਬੀ 164: ਇਹ ਛੇਤੀ ਵਧਣ ਵਾਲੀ ਕੰਪੋਜ਼ਿਟ ਕਿਸਮ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀ ਉਚਾਈ 207 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਟਾਂਡੇ ਦਰਮਿਆਨੇ ਮੋਟੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਪੌਦੇ ਸਿਟੇ ਪਕਣ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਵੀ ਹਰੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਕਿਸਮ ਹਰੇ ਸਿਟੇ ਦੇ ਰੋਗਾਂ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰਥਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਤਕਰੀਬਨ 210 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਹਰਾ ਚਾਰਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਐਫ ਬੀ ਸੀ 16: ਇਹ ਬਾਜਰੇ ਦੀ ਕੰਪੋਜ਼ਿਟ ਕਿਸਮ ਸਿਰਫ ਚਾਰੇ ਲਈ ਹੀ ਬੀਜੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਸਮ ਦੂਜੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਨਾਲੋਂ 8-10 ਦਿਨ ਦੇਰ ਨਾਲ ਫੁਲਾਂ ਤੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਹਰੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀ ਉਚਾਈ 235 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪੱਤੇ ਚੌੜੇ ਤੇ ਲੰਬੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿਚ ਔਗਜ਼ਾਲੇਟ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਕਾਫੀ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਮੁਖ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰਥਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਹਰੇ ਚਾਰੇ ਦਾ ਔਸਤਨ ਝਾੜ 230 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਹੈ।
ਮੱਕੀ : ਜੇ 1007: ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਪੌਦੇ ਉਚੇ ਅਤੇ ਪੱਤੇ ਚੌੜੇ ਹਨ । ਇਸ ਨੂੰ ਲੰਮੀਆਂ ਅਤੇ ਭਰਵੀਆਂ ਛੱਲੀਆਂ ਦਰਮਿਆਨੀਆਂ ਉੱਚੀਆਂ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਸ ਕਿਸਮ ਨੂੰ ਝੁਲਸ ਰੋਗ ਘੱਟ ਲੱਗਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਦਾਣੇ ਮੋਟੇ ਅਤੇ ਚਿੱਟੇ ਰੰਗ ਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਦੇ ਚਾਰੇ ਵਿਚ ਖੁਰਾਕੀ ਤੱਤ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹਨ । ਇਸ ਦੇ ਹਰੇ ਚਾਰੇ ਦਾ ਔਸਤਨ ਝਾੜ 168 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਹੈ ।
ਜੇ 1006: ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਪੌਦੇ ਉੱਚੇ, ਫੈਲਵੇਂ ਅਤੇ ਚੌੜੇ ਪਤਿਆਂ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਿਸਮ ਨੂੰ ਝੁਲਸ ਰੋਗ ਅਤੇ ਭੂਰੀਆਂ ਧਾਰੀਆਂ ਦਾ ਰੋਗ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ। ਇਸ ਨੂੰ ਛੱਲੀਆਂ ਦਰਮਿਆਨੀਆਂ ਉਚੀਆਂ ਲਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਛਲੀਆਂ ਦੇ ਦਾਣੇ ਚਿੱਟੇ, ਮੋਟੇ ਅਤੇ ਕੁਝ ਚਿੱਬੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਤਕਰੀਬਨ 165 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਹਰਾ ਚਾਰਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਦੋਗਲਾ ਨੇਪੀਅਰ ਬਾਜਰਾ: ਪੀ ਬੀ ਐੱਨ 342: ਇਹ ਪੱਤੇਦਾਰ, ਮੁਲਾਇਮ, ਲੂੰ ਰਹਿਤ, ਚੌੜੇ ਅਤੇ ਲੰਮੇ ਪਤਿਆਂ ਵਾਲੀ ਕਿਸਮ ਹੈ। ਇਹ ਬਹਾਰ ਰੁਤ ਵਿਚ ਅਗੇਤੀ ਫੁੱਟਣ ਵਾਲੀ ਅਤੇ ਸਰਦ ਰੁਤ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੱਕ ਵਣਸਪਤਿਕ ਵਾਧਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਕਿਸਮ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਸਮ ਦਾ ਚਾਰਾ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਹਰੇ ਚਾਰੇ ਦਾ ਝਾੜ 877 ਕੁੰਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਹੈ।
ਪੀ ਬੀ ਐੱਨ 233: ਇਹ ਲੂੰ ਰਹਿਤ, ਲੰਮੀ, ਮੁਲਾਇਮ, ਚੌੜੇ ਪੱਤਿਆਂ ਵਾਲੀ ਕਿਸਮ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਸਮ ਪੀ ਬੀ ਅੱੈਨ 83 ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਵਧਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਬਹਾਰ ਰੁੱਤ ਵਿਚ ਅਗੇਤੀ ਫੁੱਟਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਰਦੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੱਕ ਵਧਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿਚ ਸਿਥਲ ਅਵਸਥਾ ਦਾ ਸਮਾਂ ਪੀ ਬੀ ਐੱਨ 83 ਨਾਲੋਂ ਤਕਰੀਬਨ 15 ਦਿਨ ਘਟ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਸਮ 1100 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਹਰਾ ਚਾਰਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਬਿਜਾਈ ਸਮੇਂ 22 ਕਿਲੋ ਯੂਰੀਆ
ਫਿਰ 3-4 ਹਫਤੇ ਬਾਅਦ 22 ਕਿੱਲੋ ਯੂਰੀਆ ਪਾਉ
ਸਿੰਚਾਈ ਅਗੇਤੇ ਮੌਸਮ ਦੇ ਚਾਰੇ ਲਈ 4-5 ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਬਰਸਾਤ ਵਿਚ 1-2 ਪਾਣੀ ਗਰਮ ਰੁੱਤ ਵਿਚ 4-5 ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਸਾਉਣੀ ਵਿਚ ਬਰਸਾਤ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਆਮ ਕਰਕੇ ਪਾਣੀ 2-3 ਕਾਫੀ ਹਨ। ਚੰਗਾ ਹੋਵੇਗਾ ਜੇ ਪਾਣੀ ਹਲਕੇ ਅਤੇ ਬਹੁਤੇ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ
ਵਧੀਆ ਗੁਣਵੱਤਾ ਅਤੇ ਖੁਰਾਕੀ ਤਤਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਚਾਰਾ ਲੈਣ ਲਈ ਚਾਰੇ ਦੀ ਕਟਾਈ ਸਹੀ ਅਵਸਥਾ 'ਤੇ ਕਰੋ।
ਚਾਰੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਕੱਟਣ ਤੋਂ ਇਕ ਹਫਤਾ ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਣੀ ਜ਼ਰੂਰ ਲਾਓ ਕਿਉਂਕਿ ਸੋਕੇ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਚਰ੍ਹੀ ਅਤੇ ਬਾਜਰੇ ਦੇ ਚਾਰੇ ਵਿਚ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾਪਨ ਵਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਚਾਰਿਆਂ ਵਿਚ ਗੈਰ-ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਰਸਾਇਣਾਂ (ਕੀਟ/ਉਲੀਨਾਸਕਾਂ) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਕਰੋ। ਚਾਰਿਆਂ ਵਿਚ ਬਿਮਾਰੀ ਅਤੇ ਕੀੜਿਆਂ ਦੇ ਹਮਲੇ ਵਾਲੇ ਬੂਟੇ ਪੁੱਟ ਕੇ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿਓ।
ਵਧ ਸੈਲੀਨੀਅਮ ਵਾਲੀਆਂ ਜ਼ਹਿਰੀਲੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਿਚ ਉਗਾਏ ਹੋਏ ਚਾਰੇ ਨੂੰ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਵਿਚ ਕਦੇ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ।
ਨਵੰਬਰ-ਦਸੰਬਰ ਅਤੇ ਮਈ-ਜੂਨ ਦੇ ਮਹੀਨਿਆ ਵਿਚ ਪਸ਼ੂਆਂ ਲਈ ਚਾਰੇ ਦੀ ਸਖਤ ਘਾਟ ਨੂੰ ਚਾਰੇ ਦੇ ਆਚਾਰ ਅਤੇ ਹੇਅ ਨਾਲ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
-ਪਲਾਂਟ ਬਰੀਡਿਂਗ ਅਤੇ ਜੈਂਨਟਿਕਸ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ।
ਖ਼ਬਰ ਸ਼ੇਅਰ ਕਰੋ
ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਗੁਆਂਢੀ ਸੂਬਿਆਂ ਵਿਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਟਿੱਡੀ ਦਲ ਦਾ ਹਮਲਾ
ਟਿੱਡੀ (ਲੋਕਸਟ) ਇਕ ਪ੍ਰਵਾਸ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਤਬਾਹੀ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਕੀੜਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਬੱਚੇ ਅਤੇ ਬਾਲਗ ਝੁੰਡਾਂ ਵਿਚ ਹਮਲਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਨਸਪਤੀ ਦਾ ਬਹੁਤ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅਨੁਕੂਲ ਹਾਲਾਤ ਵਿਚ ਟਿੱਡੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਬੇਤਹਾਸ਼ਾ ਵਾਧਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਟਿੱਡੀਆਂ ਦੇ ਝੁੰਡ ਦੂਰ-ਦਰਾਜ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਫੈਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਕਾਫੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਟਿੱਡੀਆਂ ਪੱਤੇ, ਫੁੱਲ, ਫਲ, ਬੀਜ, ਤਣੇ ਦਾ ਛਿਲਕਾ ਅਤੇ ਕਰੂੰਬਲਾਂ ਨੂੰ ਖਾ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਟਿੱਡੀ ਦਲ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਦਰੱਖਤਾਂ ਉਤੇ ਬੈਠ ਜਾਣ ਤਾਂ ਭਾਰ ਨਾਲ ਟਾਹਣੀਆਂ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਜੀਵਨ-ਚੱਕਰ
ਟਿੱਡੀਆਂ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਅਵਸਥਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਦੀਆਂ ਹਨ (1) ਆਂਡਾ (2) ਨਿੰਫ (ਹੋਪਰ) (3) ਬਾਲਗ। ਇਹ ਕੀੜਾ ਮਿੱਟੀ ਵਿਚ ਆਂਡੇ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚੋਂ ਤਕਰੀਬਨ ਦੋ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਬਾਅਦ ਬੱਚੇ (ਨਿੰਫ) ਨਿਕਲ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਲਗਪਗ 6 ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਬਾਅਦ ਬੱਚੇ ਵੱਡੇ ਹੋ ਕੇ ਬਾਲਗ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਪ੍ਰਜਣਨ ਰੁੱਤਾਂ
ਟਿੱਡੀ ਸਾਲ ਵਿਚ 3 ਵਾਰ ਪ੍ਰਜਣਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। (1) ਸਰਦੀ (ਨਵੰਬਰ ਤੋਂ ਦਸੰਬਰ), (2) ਬਹਾਰ (ਜਨਵਰੀ ਤੋਂ ਜੂਨ), ਅਤੇ (3) ਗਰਮੀ (ਜੁਲਾਈ ਤੋਂ ਅਕਤੂਬਰ)। ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਟਿੱਡੀ ਸਿਰਫ ਗਰਮੀ ਰੁੱਤ ਦੌਰਾਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਬਹਾਰ ਤੇ ਗਰਮੀ ਰੁੱਤ ਦੌਰਾਨ ਵੀ ਪ੍ਰਜਣਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਛੋਟੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਟਿੱਡੀ ਦਲ ਦੇ ਪ੍ਰਜਣਨ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਸਾਲ 1998 (ਜੈਸਲਮੇਰ), 2002 (ਜੋਧਪੁਰ), 2005 (ਜੈਸਲਮੇਰ, ਜੋਧਪੁਰ, ਬੀਕਾਨੇਰ), 2007 (ਜੈਸਲਮੇਰ, ਜੋਧਪੁਰ, ਬੀਕਾਨੇਰ) ਅਤੇ 2010 (ਜੈਸਲਮੇਰ) ਵਿਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਕਾਬੂ ਪਾ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ 1941, 1945, 1951, 1955 ਅਤੇ 1962 ਦੌਰਾਨ ਹਮਲਾ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੱਧ-ਅਕਤੂਬਰ ਵਿਚ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਹਵਾਵਾਂ ਚੱਲਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਟਿੱਡੀਆਂ ਦੇ ਝੁੰਡਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਪੱਛਮ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵੱਲ ਧੱਕ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਸਰਦੀ/ਬਹਾਰ ਰੁੱਤ ਵਿਚ ਬਰਸਾਤਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ (ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ)। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ 1962 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਟਿੱਡੀ ਦਲ ਦਾ ਝੁੰਡਾਂ ਵਿਚ ਕੋਈ ਹਮਲਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ, ਪਰ ਸਾਲ 1993 ਵਿਚ ਟਿੱਡੀਆਂ (ਝੁੰਡ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ) ਕਿਤੇ-ਕਿਤੇ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲੀਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਕਾਬੂ ਪਾ ਲਿਆ ਗਿਆ ।
ਆਰਥਿਕ ਮਹੱਤਤਾ
ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਰੇਗਿਸਤਾਨੀ ਇਲਾਕਾ (ਸ਼ਡਿਊਲ ਡੇਜ਼ਰਟ ਏਰੀਆ) ਲਗਪਗ 2.5 ਲੱਖ ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਵਿਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਰਾਜਸਥਾਨ, ਗੁਜਰਾਤ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਵਰਗੇ ਸੂਬੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਸਾਲ 1926-31 ਦੌਰਾਨ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਅੰਦਾਜ਼ਨ 10 ਕਰੋੜ ਰੁਪਦੇ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ। ਸਾਲ 1940-46 ਅਤੇ 1949-55 ਦੌਰਾਨ ਟਿੱਡੀ ਦਲ ਦੇ ਹਮਲੇ ਕਾਰਨ 2 ਕਰੋੜ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਆਖਰੀ ਹਮਲੇ (1959-62) ਦੌਰਾਨ 50 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ। ਭਾਵੇਂ ਕਿ 1962 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਟਿੱਡੀ ਦਲ ਦਾ ਪਲੇਗ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹਮਲਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ, ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ 1978 ਅਤੇ 1993 ਵਿਚ ਇਸ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਉਭਾਰ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਗਏ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਤਕਰੀਬਨ 2 ਲੱਖ ਰੁਪਏ (1978) ਅਤੇ 7.18 ਲੱਖ ਰੁਪਏ (1993) ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਟਿੱਡੀ ਦਲ ਦੀ ਮੌਜੂਦਾ ਸਥਿਤੀ
ਜਨਵਰੀ 2020 ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪੰਦ੍ਹਰਵਾੜੇ ਦੌਰਾਨ ਟਿੱਡੀ ਦਲ ਦੇ ਸਮੂਹ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਕੁਝ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਜੈਸਲਮੇਰ, ਬਾੜਮੇਰ, ਬੀਕਾਨੇਰ, ਸ੍ਰੀ ਗੰਗਾਨਗਰ, ਜਲੌਰ, ਪਾਲੀ, ਸਿਰੋਹੀ, ਜੋਧਪੁਰ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਬਨਸਕੰਠਾ, ਭੁਜ ਕੱਛ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਮਿਲੇ। 15 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਟਿੱਡੀ ਦਲ ਦਾ ਵੱਡਾ ਸਵਾਰਮ ਸ੍ਰੀਗੰਗਾਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਰਾਇਸਿੰਘ ਨਗਰ ਵਿਚ ਆਇਆ।
23 ਜਨਵਰੀ, 2020 ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੁਝ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚੋਂ ਟਿੱਡੀ ਦਲ ਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਆਉਣ ਲੱਗੀਆਂ।
ਇਕ ਤਾਜ਼ੇ ਸਰਵੇਖਣ ਦੌਰਾਨ ਇਹ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ ਕਿ ਟਿੱਡੀਆਂ ਬਹੁਤ ਥੋੜ੍ਹੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਗੁੰਮਜਾਲ, ਡੰਗਰਖੇੜਾ, ਪੰਜਾਵਾ, ਪੰਨੀਵਾਲਾ ਮਾਹਲਾ, ਅੜਾਚਿੱਕੀ, ਭਾਂਗਰਖੇੜਾ, ਰੂਪਨਗਰ, ਬਾਰੇਕਾ, ਬਕੈਣਵਾਲਾ, ਹਰੀਪੁਰਾ, ਖੁਈਆਂ ਸਰਵਰ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਰਾਣੀਵਾਲਾ, ਮਿੱਡਾ, ਅਸਪਾਲ, ਵਿਰਕ ਖੇੜਾ, ਭਾਗਸਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲੀ ਹੈ।
ਟਿੱਡੀ ਦਲ ਦਾ ਸਰਵੇਖਣ
ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਟਿੱਡੀ ਦਲ ਦੇ ਸਰਵੇਖਣ ਅਤੇ ਰੋਕਥਾਮ ਦਾ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਲੋਕਸਟ ਵਾਰਨਿੰਗ ਆਰਗਨਾਈਜੇਗ਼ਨ ਜੋ ਕਿ ਡਾਇਰੈਕਟਰੇਟ ਆਫ ਪਲਾਂਟ ਪ੍ਰੋਟੈਕਸ਼ਨ ਕੁਆਰਨਟੀਨ ਐਂਡ ਸਟੋਰੇਜ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਭਲਾਈ ਮੰਤਰਾਲੇ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਅਧੀਨ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਸਥਾ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਰੇਗਿਸਤਾਨੀ ਇਲਾਕਾ (ਸ਼ਡਿਊਲ ਡੇਜ਼ਰਟ ਏਰੀਆ) ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ, ਗੁਰਜਾਤ ਦੇ ਸੂਬੇ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਟਿੱਡੀ ਦਲ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਅਤੇ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਲਗਾਤਾਰ ਸਰੇਵਖਣ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਸਰਦੀਆਂ ਵਿਚ ਟਿੱਡੀ ਦਾ ਹਮਲਾ
ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਟਿੱਡੀ ਦਾ ਹਮਲਾ ਮੱਧ-ਨਵੰਬਰ ਤੱਕ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਵਾਰ ਹਮਲਾ ਕਾਫੀ ਲੰਬੇ ਤੱਕ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮੌਸਮੀ ਤਬਦੀਲੀ ਕਾਰਨ ਟਿੱਡੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਜਣਨ ਲਈ ਅਨੁਕੂਲ ਹਾਲਤ ਮਿਲਦੇ ਰਹੇ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਸ ਵਾਰ ਦਾ ਹਮਲਾ ਲਗਾਤਾਰ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
-ਮੋ: 9463145100
ਕੀਟ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਭਾਗ
ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰੋਂ ਲਿਆਂਦੇ ਬੂਟੇ ਤੇ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਵਿਚ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ
(ਲੜੀ ਜੋੜਨ ਲਈ ਪਿਛਲੇ ਵੀਰਵਾਰ ਦਾ ਅੰਕ ੇਦਖੋ)
ਇਕ ਹੋਰ ਕੰਪਨੀ ਕੁੱਝ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਅਦਰਕ ਦੀ ਸਫਲ ਕਾਸ਼ਤ ਦਾ ਭਰੋਸਾ ਦੇ ਕੇ ਅਦਰਕ ਦਾ ਬੀਜ ਵੇਚਣ ਲਈ ਆਈ ਸੀ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨ ਚਾਰ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਡੇ ਕੁਝ ਕਿਸਾਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਰਾਜਮਾਂਹ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਦਾ ਭਰਪੂਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਪਰ ਹਕੀਕਤ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਤੇ ਫਲਾਂ ਬਾਰੇ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਲੋਂ ਹਿਮਾਚਲ ਦੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਵਾਲੇ ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ ਪੱਟੀ ਦੇ ਨਾਲ ਲਗਦੇ ਕੰਢੀ ਜ਼ੋਨ ਦੇ ਕਈ ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਵਿਗਿਆਨ ਕੇਂਦਰਾਂ ਤੇ ਵਿਸੇਸ ਕਰਕੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਨਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਖੇ ਬੱਲੋਵਾਲ ਸੌਂਖੜੀ 'ਚ ਸਥਿਤ ਖੇਤਰੀ ਖੋਜ ਕੇਂਦਰ ਵਿਚ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਤਾਵੇ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਪਰ ਅਜੇ ਤੱਕ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਫਲਤਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ।
ਸੇਬ ਦੀਆਂ ਅੰਨਾ, ਮਾਈਕਲ, ਹਰਮਨ ਤੇ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਕਿਸਮਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਫਲ ਤਾਂ ਪੈ ਸਕਦੇ ਹਨ ਪਰ ਫਲਾਂ 'ਚ ਪੂਰਾ ਸਾਈਜ, ਰੰਗ, ਮਿਠਾਸ, ਜੂਸ ਤੇ ਖੁਸ਼ਬੂਆਂ ਦੀ ਘਾਟ ਕਰਕੇ ਇਹ ਲੋੜੀਂਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਦੇ।
ਅਦਰਕ ਦੀ ਸਫ਼ਲ ਕਾਸ਼ਤ ਸਮੁੰਦਰ ਤਲ ਤੋਂ ਲਗਪਗ ਚਾਰ ਹਜ਼ਾਰ ਫੁੱਟ ਦੀ ਉੱਚਾਈ 'ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਰਾਜਮਾਂਹ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਇਸ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਵਿਚ ਮੌਸਮ ਦੇ ਵਰਤਾਰੇ ਦੀਆਂ ਭਾਰੀ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਹਨ, ਫਰਵਰੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਰਾਜ ਮਾਂਹਾਂ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਤਾਪਮਾਨ 30 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਤੋਂ ਘੱਟ ਅਤੇ ਫੁੱਲ ਪੈਣ ਸਮੇਂ ਅਪਰੈਲ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿਚ 35 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ 7-8 ਕੁਇੰਟਲ ਝਾੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਤਾਪਮਾਨ ਅੱਗੇ ਪਿੱਛੇ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਫਸਲ ਦਾ ਝਾੜ ਸ਼ਾਇਦ ਘਰੇਲੂ ਲੋੜ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਜੋਗਾ ਹੀ ਰਹਿ ਜਾਵੇ।
ਕੇਵਲ ਸ਼ੌਕ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਘਰ ਬਗੀਚੀ ਵਿਚ ਸੇਬ ਦੇ ਚਾਰ ਪੰਜ ਬੂਟੇ ਲਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਘਰੇਲੂ ਲੋੜ ਜੋਗੇ ਰਾਜਮਾਂਹ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਬੀਜੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਖੋਜ ਵਿਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ ਕਿ ਬਾਕੀ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਅਦਰਕ ਦੀ ਹਿਮਗਿਰੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕੇਵਲ ਘਰੇਲੂ ਲੋੜਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਰਵਾਇਤੀ ਫ਼ਲ ਅਤੇ ਫਸਲਾਂ ਛੱਡ ਕੇ ਸੇਬਾਂ ਦੇ ਬਾਗ ਲਾਉਣ, ਰਾਜਮਾਂਹ, ਅਦਰਕ ਤੇ ਵੱਖਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਤੇ ਪੌਣ ਪਾਣੀ ਵਾਲੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਲਿਆਂਦੀਆਂ ਹੋਰ ਕਈ ਫਸਲਾਂ ਬੀਜਣ ਦਾ ਪਰਤਾਵਾ ਨੁਕਸਾਨ ਦੇਹ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਸ਼ੌਕ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਲਾਏ ਚੀਲ ਦੇ ਬਿਰਛ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਵੇਖੇ ਤੇ ਵਿਖਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਪਰ ਲੱਕੜ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਦੇਣ ਲਈ ਇਹ ਸਫੈਦਾ, ਪਾਪੂਲਰ, ਡੇਕ, ਟਾਹਲੀ, ਕਿੱਕਰ ਤੇ ਹੋਰ ਕਈ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਰਵਾਇਤੀ ਬਿਰਛਾਂ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ।
ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੂਬਿਆਂ ਵਿਚ ਕੇਲੇ ਅਤੇ ਪਪੀਤੇ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਫਲਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਵਿਚ ਸਫ਼ਲਤਾ ਮੌਸਮ ਦੇ ਰਹਿਮ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੈ, ਜੇਕਰ ਅਜਿਹੇ ਫਲਦਾਰ ਬੂਟਿਆਂ ਦੇ ਫਲ ਕੋਹਰੇ ਦੀ ਮਾਰ ਹੇਠ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤ ਸੱਟ ਵੱਜਦੀ ਹੈ, ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਬਹੁਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਕੇਲੇ ਤੇ ਪਪੀਤੇ ਦੇ ਬਾਗ ਲਾ ਕੇ ਪੁੱਟ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਹਾਂ! ਪੀ. ਏ. ਯੂ. ਵਲੋਂ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਪਪੀਤੇ ਦੀਆਂ ਕੁੱਝ ਕਿਸਮਾਂ ਸਫ਼ਲ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਈ ਕਿਸਾਨ ਕੀਵੀ ਫਰੂਟ ਦੇ ਬੂਟੇ ਲਾਉਣ ਲਈ ਅਹੁਲ ਰਹੇ ਹਨ, ਪੰਦਰਾਂ ਸਾਲ ਦੀ ਖੋਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕੀਵੀ ਫਰੂਟ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਟੁੱਟਿਆ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਫਲ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਲਈ ਖੋਜ ਦਾ ਪੱਲਾ ਅਸੀਂ ਅਜੇ ਛੱਡਿਆ ਨਹੀਂ, ਅਸਲ ਵਿਚ ਜਿਵੇਂ ਬੂਟਿਆਂ ਦੀ ਲਵਾਈ ਦਾ ਸਮਾਂ ਫਰਵਰੀ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਫਰਵਰੀ ਵਿਚ ਲਾਏ ਬੂਟੇ ਚੱਲ ਤਾਂ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਮਈ ਜੂਨ ਦੀ ਗਰਮੀ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚਦੇ ਸਾਰ ਦਮ ਤੋੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਕੰਢੀ ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ ਜ਼ੋਨ ਐਗਰੀਕਲਚਰ ਰਿਸਰਚ ਐਕਸਚੇਂਜ ਸਕੀਮ ਅਧੀਨ ਸੋਲਨ ਤੇ ਪਾਲਮਪੁਰ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਦੇ ਫਰੂਟ ਸਾਇੰਸ ਵਿਭਾਗ ਵਿਚ ਇਸੇ ਸਾਲ ਫਰਵਰੀ ਵਿਚ ਲਿਫਾਫਿਆਂ ਵਿਚ ਕੀਵੀ ਦੇ ਬੂਟੇ ਲਗਾਏ ਗਏ ਹਨ, ਇੰਨ੍ਹਾਂ ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਮੌਨਸੂਨ ਆਉਣ ਤੇ ਜੁਲਾਈ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੰਢੀ ਜ਼ੋਨ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਦੋ ਤਿੰਨ ਕੇ ਵੀ ਕੇਸ ਅਤੇ ਬੱਲੋਵਾਲ ਸੌਂਖੜੀ ਖੇਤਰੀ ਖੋਜ ਕੇਂਦਰ ਵਿਚ ਲਗਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ ਤਾਂ ਕਿ ਮਈ ਜੂਨ ਦੀ ਮਾਰੂ ਗਰਮੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦਿਆਂ ਇਹ ਬੂਟੇ ਸਰਦੀਆਂ ਤੱਕ ਆਪਣੀ ਜੜ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨੀਂਹ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰ ਲੈਣ ਪਰ ਜੇ ਇਹ ਬੂਟੇ ਚੱਲਣ ਵਿਚ ਸਫਲ ਹੋ ਵੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਇਹ ਵੇਖਣਾ ਬਾਕੀ ਰਹਿ ਜਾਵੇਗਾ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿਚ ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਫੁੱਲ ਵੀ ਪੈਂਦੇ ਹਨ? ਫੁੱਲ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਫੁੱਲਾਂ ਵਿਚੋਂ ਫਲ ਵੀ ਬਣਨਗੇ, ਫਲ ਬਣ ਗਏ ਤਾਂ ਇਹ ਕੁਆਲਿਟੀ ਤੱਕ ਵੀ ਪਹੁੰਚੇਗੇ?
ਕਈ ਕਿਸਾਨ ਸਵਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ 'ਕੈਲੇਫੋਰਨੀਆ ਵਿਚ ਵੀ ਭਾਰੀ ਗਰਮੀ ਦਾ ਮੌਸਮ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਤਾਂ ਸੇਬ, ਅਖੋਰਟ, ਖੁਰਮਾਨੀ, ਚੈਰੀ ਤੇ ਪ੍ਰਸੀਮਨ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਕੇਰਲਾ ਤੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿਚ ਅਦਰਕ ਦੀ ਸਫ਼ਲ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ?'
ਮੈਂ ਕੈਲੇਫੋਰਨੀਆ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਤੇ ਕੇਰਲਾ ਦਾ ਭ੍ਰਮਣ ਕਈ ਵਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮਾਰੂ ਗਰਮੀ ਨਾਲ ਨੁਕਸਾਨੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਫਲ ਤੇ ਅਦਰਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖਿੱਤਿਆਂ ਵਿਚ ਇਸ ਲਈ ਕਾਮਯਾਬ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਖਿੱਤੇ ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਹਨ ਤੇ ਇਥੇ ਅਕਸਰ ਤਰ ਗਰਮੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਖੁਸ਼ਕ ਗਰਮੀ ਝੱਲਣੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੂਟਿਆਂ 'ਤੇ ਫ਼ਸਲਾਂ ਲਈ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿਚ ਚੀਕੂ ਤੇ ਪ੍ਰਸੀਮਨ (ਜਪਾਨੀ ਫਲ) ਦੇ ਬਿਰਛ ਤਾਂ ਹੋ ਜਾਣਗੇ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਨੂਕੂਲ ਖਿੱਤਿਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਫਲ ਘੱਟ ਪੈਣਗੇ। ਕੁਝ ਹੋਰ ਫਲ ਤੇ ਬੂਟੇ ਜਿਵੇਂ ਅਖਰੋਟ ਐਵਾਕੈਡੋ ਨਾਰੀਅਲ ਤੇ ਮੋਟੀ ਇਲਾਚੀ ਦੇ ਬੂਟੇ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਹੋ ਜਾਣਗੇ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫੁੱਲ ਪੈ ਜਾਣਗੇ, ਪਰ ਫੁੱਲਾਂ ਚੋਂ ਫਲ ਨਹੀਂ ਬਣਨਗੇ ਜਾਂ ਦੋ ਚਾਰ ਫ਼ਲ ਹੀ ਚੱਲਣਗੇ।
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਸੁੰਢ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਿਸਾਨ ਮੈਨੂੰ ਫ਼ੋਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਿਲਕੁਲ ਸੁੰਢ ਵਰਗੇ ਰੰਗ ਰੂਪ ਤੇ ਕੁੜੱਤਣ ਵਾਲੀਆਂ ਗੰਢੀਆਂ ਵੀ ਕਈ ਕਿਸਾਨ ਮੈਨੂੰ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਅਸਲ ਵਿਚ ਸੁੰਢ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿਚ ਕੋਈ ਫ਼ਸਲ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਹ ਤਾਂ ਅਦਰਕ ਦੀਆਂ ਦੋ ਤਿੰਨ ਕਿਸਮਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਹਲਦੀ ਵਾਂਗ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਕਰਕੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਅਦਰਕ ਵਾਂਗ ਹੀ ਅਨੁਕੂਲ ਉੱਚਾਈ ਵਾਲੇ ਪਾਉਂਟਾ ਸਾਹਿਬ ਵਰਗੇ ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਬੇਨਤੀ ਕਰਾਂਗੇ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਤੇ ਪੌਣ ਪਾਣੀ ਵਾਲੇ ਖਿੱਤਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਬੂਟੇ ਤੇ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਬੀਜ ਲਿਆ ਕੇ ਵੱਡੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਦਾ ਰਿਸਕ ਲੈਣ ਤੋਂ ਪ੍ਰਹੇਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਦੀਆਂ ਖੇਤੀ ਤੇ ਬਾਗ਼ਬਾਨੀ ਤੇ ਜੰਗਲਾਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਅੰਦਰ ਖੋਜ ਦਾ ਸਫਲ ਕੰਮ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਉਪਰੋਤਕ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੀ. ਏ. ਯੂ. ਦੇ ਖੇਤੀ ਅਤੇ ਫਰੂਟ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਸਲਾਹ ਲਈ ਜਾਵੇ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਨੇੜੇ ਦੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਵਿਗਿਆਨ ਕੇਂਦਰਾਂ ਦੇ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। (ਸਮਾਪਤ)
-ਸੰਪਰਕ : 94632-33991
ਸਿਹਤ ਲਈ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੈ ਕੜ੍ਹੀ ਪੱਤਾ
ਮੈਂ 22 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਕੜ੍ਹੀ ਪੱਤਾ ਪੁਣੇ ਦੀ ਸਬਜ਼ੀ ਮੰਡੀ 'ਚ ਦੇਖਿਆ, ਮਰਾਠੀ ਔਰਤਾਂ ਮਿਰਚਾਂ-ਧਨੀਆ-ਕੜ੍ਹੀ ਪੱਤੇ ਦੀਆਂ ਗੁੱਟੀਆਂ ਬਣਾ ਕੇ ਵੇਚ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਮੈਨੂੰ ਬੜੀ ਹੈਰਾਨੀ ਹੋਈ, ਇਕ ਤੇ ਇਹ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਵੇਚ ਰਹੀਆਂ, ਦੂਜਾ ਧਨੀਆ-ਮਿਰਚਾਂ ਵੀ ਮੁੱਲ ਹੀ ਵਿਕਦੀਆਂ, ਸਾਡੇ ਐਧਰ ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਤਾਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਨਾਲ ਐਵੇਂ ਮੁਫ਼ਤ ਹੀ ਫੜਾ ਦਿੰਦੇ ਨੇ, ਭਾਵੇਂ ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਤੇ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ ਕਿਉਂ ਜੋ ਸ਼ਹਿਰਾਂ 'ਚ ਭਈਆਂ ਨੇ ਇਹ ਕਾਰੋਬਾਰ ਸਾਂਭ ਲਿਆ ਹੈ। ਉਦੋਂ ਹੀ ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਾਸ਼ਿੰਦੇ ਆਪਣੇ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖਾਣੇ ਵਿਚ ਇਸ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਦੋਂ ਮੈਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਏਨਾ ਹੀ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਸਵਾਦ ਤੇ ਮਹਿਕ ਵਾਸਤੇ ਹੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਂ ਇਸ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਬਾਰੇ ਪੜ੍ਹਿਆ ਤੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕੜ੍ਹੀ ਪੱਤਾ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਖਾਣੇ ਦਾ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਮੈਂ ਇਹ ਕਾਫ਼ੀ ਘਰਾਂ 'ਚ ਲੱਗਾ ਦੇਖਿਆ ਪਰ ਪਿੰਡਾਂ 'ਚ ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਦਰਾਵਿੜ ਲੋਕ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੇ ਸਿਨਹਾਲੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵਿਅੰਜਨਾਂ ਦਾ ਅਟੁੱਟ ਅੰਗ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਸਾਂਭਰ (ਅਰਹਰ ਦੀ ਦਾਲ ਤੋਂ ਬਣਿਆ), ਰਸਮ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਕਰਾਰੇ ਆਲੂ, ਕੜ੍ਹੀ-ਪੱਤੇ ਦਾ ਤੜਕਾ ਇਸ ਦੇ ਸਵਾਦ ਨੂੰ ਵਧਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਦਰਮਿਆਨੇ ਕੱਦ ਦਾ ਪੌਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿਧਰੇ ਵੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਉਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਕੜ੍ਹੀ ਪੱਤਾ ਉਗਾਉਣਾ ਬੜਾ ਆਸਾਨ ਹੈ। ਬਰਸਾਤਾਂ ਵਿਚ ਇਸ ਦੇ ਕਾਲੇ ਬੀਜਾਂ ਤੋਂ, ਇਕੋੋ ਪੌਦੇ ਥੱਲੇ ਸੈਂਕੜੇ ਪੌਦੇ ਉੱਗ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਕੜ੍ਹੀ ਪੱਤੇ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਗੁਣ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਰੋਗਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਵਿਟਾਮਿਨ ਏ, ਬੀ, ਸੀ ਵੀ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਵਿਟਾਮਿਨ 'ਏ' ਅੱਖਾਂ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਕੜ੍ਹੀ ਪੱਤਾ ਖ਼ੂਨ ਦੀ ਕਮੀ ਵਾਲੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਖਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂ ਜੋ ਇਸ ਵਿਚ ਲੋਹਾ, ਜ਼ਿੰਕ, ਕਾਪਰ ਦੇ ਤੱਤ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਮਨੁੱਖੀ ਪਾਚਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਬਜ਼, ਪੇਟ ਆਫਰਨਾ, ਦਸਤ ਲੱਗਣੇ ਆਦਿ ਦਾ ਰਾਮਬਾਣ ਇਲਾਜ ਹੈ। ਕੜ੍ਹੀ ਪੱਤੇ ਦੇ ਕੁਝ ਪੱਤੇ ਸਵੇਰੇ ਖਾਲੀ ਪੇਟ ਚਬਾਉਣਾ ਸਿਹਤ ਲਈ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹਨ। ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੇਟ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕੜ੍ਹੀ ਪੱਤੇ ਵਿਚ ਕਾਰਬਾਜੋਲ ਲੀਨੋਲਾਈਨ ਨਾਮਕ ਤੱਤ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚੋਂ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਫ੍ਰੀ ਰੈਡੀਕਲਜ਼, ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਅਤੇ ਕੈਮੀਕਲ ਖਤਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪੱਤਿਆਂ ਦੀ ਮਹਿਕ ਲੀਨੋਲਾਈਨ ਕਰਕੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਚਿੰਤਾ, ਤਣਾਅ, ਦਬਾਅ ਵਰਗੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਸ਼ੂਗਰ, ਵੱਧ ਕੋਲੈਸਟਰੋਲ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ ਵੀ ਕੜ੍ਹੀ ਪੱਤੇ ਦਾ ਸੇਵਨ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਖ਼ੂਨ ਵਿਚ ਗੁਲੂਕੋਜ਼ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਘਟਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਭਾਰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਕੜ੍ਹੀ ਪੱਤਾ ਅਲੱਗ ਅਲੱਗ ਰੂਪ ਵਿਚ ਲਗਾਤਾਰ ਖਾਣੇ ਵਿਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਨਾਲ ਵਰਜਿਸ਼ ਤੇ ਸੈਰ ਕਰਨੀ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
ਕੜ੍ਹੀ ਪੱਤੇ ਦਾ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਬਣਿਆ ਲੇਪ ਵਾਲਾਂ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਲਗਾਉਣ ਨਾਲ ਵਾਲ ਸੰਘਣੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਸਿਕਰੀ ਤੋਂ ਵੀ ਛੁਟਕਾਰਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।
ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਲੇਪ ਨਿੱਕੇ-ਮੋਟੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ, ਫੋੜੇ ਫਿਨਸੀਆਂ, ਛਾਲਿਆਂ ਉਤੇ ਪੂਰੀ ਰਾਤ ਲਗਾਉਣ ਨਾਲ ਉਹ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕੜ੍ਹੀ ਪੱਤੇ ਨੂੰ ਕਈ ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਮਿੱਠੀ ਨਿੰਮ ਕਰਕੇ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਅਸੀਂ ਕੜ੍ਹੀ ਪੱਤੇ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਭੋਜਨ ਵਿਚ ਵੀ ਵਰਤ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਜਾਂ ਸੁਕਾ ਕੇ ਪਾਊਡਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵਰਤ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਸਭ ਤੋਂ ਆਸਾਨ ਤਰੀਕਾ ਹੈ ਕਿ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਸੁੱਕੇ ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਗਰਮ ਮਸਾਲੇ ਵਿਚ ਮਿਲਾ ਲਵੋ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਇਹ ਬੂਟਾ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਘਰ ਵਿਚ ਹੋਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਪੱਤੇ ਸਵਖਤੇ ਖਾਲੀ ਪੇਟ ਖਾ ਲਵੋ ਅਤੇ ਤੰਦਰੁਸਤ ਰਹੋ ਅਤੇ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹੋ।
ਫੋਨ : 9878753423
Email - ripanbagga@gmail.com
ਬੀਜ ਸੋਧ ਤਕਨੀਕ : ਫ਼ਸਲ ਦਾ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ
ਬੀਜ ਸੋਧ ਬਹੁਤ ਹੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਬੀਜ, ਮਿੱਟੀ ਅਤੇ ਹਵਾ ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ।
ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਬੀਜ ਸੋਧ ਕਰਨਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ?
1) ਬੀਜ ਦੇ ਛਿਲਕੇ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ: ਭੰਡਾਰਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਕਈ ਵਾਰ ਮਕੈਨੀਕਲ ਸੱਟ ਲੱਗ ਜਾਣ ਕਰਕੇ ਜਾਂ ਮੌਸਮ ਦੀ ਖਰਾਬੀ ਕਰਕੇ ਬੀਜ ਦੇ ਛਿਲਕੇ ਵਿਚ ਕੋਈ ਟੁੱਟ-ਭੱਜ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚੋ ਰੋਗਾਣੂ ਨੂੰ ਬੀਜ ਵਿਚ ਦਾਖ਼ਲ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਬੀਜ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਇਸ ਬੀਜ ਵਿਚੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਪੌਦੇ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰੋਗਾਣੂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਬੀਜ ਸੋਧ ਕਰਨਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
2) ਬਿਮਾਰੀ ਵਾਲਾ ਬੀਜ: ਜਦੋਂ ਕਿਸਾਨ ਕਟਾਈ ਸਮੇਂ ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰੀ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਦੀ ਵਰਤੋ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਜਾਂ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਦੌਰਾਨ ਬੀਜ ਰੋਗ ਦੇ ਰੋਗਾਣੂਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸੰਕ੍ਰਮਿਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਗੋਦਾਮਾਂ ਵਿਚ ਜਾਂ ਘਰੇ ਸਟੋਰ ਕੀਤੇੇ ਬੀਜ ਨੂੰ ਵੀ ਬਿਮਾਰੀ ਲੱਗ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਾਲਤਾਂ ਤਹਿਤ ਬੀਜ ਸੋਧ ਕਰਨਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
3) ਮਿੱਟੀ ਵਿਚ ਬਿਮਾਰੀ ਲੱਗਣਾ: ਅਣਸੋਧੇ ਬੀਜ ਕਈ ਵਾਰ ਮਿੱਟੀ ਵਿਚ ਰੋਗਾਣੂਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮਿੱਟੀ ਦੀਆਂ ਅਣ-ਅਨੁਕੂਲ ਹਾਲਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਠੰਢੀ ਅਤੇ ਗਿੱਲੀ ਮਿੱਟੀ ਜਾਂ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ਕ ਮਿੱਟੀ ਆਦਿ ਰੋਗਾਣੂਆਂ ਦਾ ਹਮਲੇ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਬੀਜ ਸੋਧ ਲਾਜ਼ਮੀ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਲਈ ਝੋਨੇ ਅਤੇ ਬਾਸਮਤੀ ਦਾ ਬੀਜ ਸੋਧ: ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿਚ ਇਸ ਸਮੇਂ ਝੋਨੇ ਅਤੇ ਬਾਸਮਤੀ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਲਈ ਬਹੁਤ ਹੀ ਢੁਕਵਾਂ ਹੈ ਅਤੇ ਪਨੀਰੀ ਦਾ ਪੁੰਗਾਰਾ ਵਧੀਆ ਕਰਨ ਲਈ ਬੀਜ ਸੋਧ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਬੀਜ ਸੋਧ ਨਾਲ ਬੀਜ ਰਾਹੀਂ ਫੈੈਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਵਿਚ ਮਦਦ ਵੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ।
ਝੋਨੇ ਵਿਚ ਬੀਜ ਸੋਧ: * ਟੱਬ ਜਾਂ ਬਾਲਟੀ ਵਿਚ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਬੀਜ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਪਾਓ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਿਲਾਓ । ਜਿਹੜਾ ਹਲਕਾ ਬੀਜ ਪਾਣੀ ਉੱਤੇ ਤਰ ਆਵੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਸੁੱਟ ਦਿਓ।
* ਅੱਠ ਕਿਲੋ ਭਾਰੇ ਬੀਜ ਨਾਲ ਬੀਜੀ ਪਨੀਰੀ ਇਕ ਏਕੜ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪਨੀਰੀ ਦੇ ਬੂਟੇ ਨਰੋਏ ਅਤੇ ਇਕੋ ਜਿਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
* ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਬੀਜ ਨੂੰ ਬੀਜਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 24 ਗ੍ਰਾਮ ਸਪਰਿੰਟ 75 ਡਬਲਯੂ ਐਸ (ਮੈਨਕੋਜ਼ੈਬ + ਕਾਰਬੈਂਡਾਜ਼ਿਮ) 8 ਕਿਲੋ ਬੀਜ ਲਈ ਉੱਲੀਨਾਸ਼ਕ 80-100 ਮਿਲੀਲਿਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਘੋਲ ਕੇ) ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਸੋਧ ਲਓ। (3 ਗ੍ਰਾਮ ਸਪਰਿੰਟ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿੱਲੋ ਬੀਜ ਲਈ)
ਬਾਸਮਤੀ: ਬੀਜ ਅਤੇ ਪਨੀਰੀ ਦੀ ਸੋਧ : * ਬਾਸਮਤੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ 'ਤੇ ਮੁੁੱਢ ਗਲਣ (ਝੰਡਾ ਰੋਗ) ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਹਮਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬਿਮਾਰ ਪਨੀਰੀ ਵਾਲੇ ਬੂਟੇ ਪੀਲੇ ਪੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਥੱਲੇ ਤੋਂ ਉਪਰ ਵੱਲ ਮੁਰਝਾਅ ਕੇ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
* ਬੀਜ ਨੂੰ ਬੀਜਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 15 ਗ੍ਰਾਮ ਟ੍ਰਾਈਕੋਡਰਮਾ ਹਰਜੀਐਨਮ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋ ਬੀਜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਸੋਧ ਲਓ। ਪਨੀਰੀ ਖੇਤ ਵਿਚ ਲਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵੀ 15 ਗ੍ਰਾਮ ਟ੍ਰਾਈਕੋਡਰਮਾ ਹਰਜੀਐਨਮ ਪ੍ਰਤੀ ਲਿਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ 6 ਘੰਟੇ ਲਈ ਡੁਬੋ ਲਵੋ।
ਬੀਜ ਸੋਧ ਵੇਲੇ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਗੱਲਾਂ: * ਸ਼ਿਰਫ਼ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਉੱਲੀਨਾਸ਼ਕ ਹੀ ਵਰਤੋਂ। * ਬੀਜ ਸੋਧ ਸਮੇਂ ਉੱਲੀਨਾਸ਼ਕ ਦੀ ਸਹੀ ਮਾਤਰਾ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜਾਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਮਾਤਰਾ ਨਾਲ ਢੁਕਵੇਂ ਨਤੀਜੇ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੇ। * ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਮੀ ਵਾਲੇ ਬੀਜ ਦੀ ਸੋਧ ਤੋਂ ਗੁਰੇਜ਼ ਕਰੋ। * ਸੋਧਿਆ ਹੋਇਆ ਬੀਜ ਮਨੁੱਖੀ ਜਾਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਭੋਜਨ ਵਜੋਂ ਨਹੀਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
-ਡਾ: ਰਿਤੂ ਰਾਜ, ਡਾ: ਸੰਜੀਵ ਕੁਮਾਰ ਕਟਾਰੀਆ ਅਤੇ ਡਾ: ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ
ਫੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਕੀ ਪਤਾ
ਤਿੰਨ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਵੱਡਾ ਨੁਕਸਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਭੁੱਖਮਰੀ, ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਤੇ ਮਹਾਂਯੁੱਧ। ਕਮਾਲ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਤਿੰਨੇ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਆਪਣੀ ਪੈਦਾਇਸ਼ ਹਨ ਤੇ ਤਿੰਨਾਂ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਮਨੁੱਖ ਤੇ ਉਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਜੀਵਾਂ ਦਾ ਹੀ ਨੁਕਸਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜਦ ਵੀ ਘੋਖ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਤਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਵਪਾਰ ਦਾ ਲਾਲਚ ਤੇ ਰਾਜਸੱਤਾ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਹੀ ਨਿਕਲੇ ਹਨ। ਨੁਕਸਾਨ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਰਾਜਸੀ ਲੋਕ ਕਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ ਮਰੇ, ਜਦ ਵੀ ਮਰੇ ਆਪਸੀ ਰੰਜਿਸ਼ ਕਰਕੇ ਮਰੇ। ਕਈ ਲੋਕ ਇਸ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਕਰੋਪੀ ਸਮਝਦੇ ਹਨ। ਜੇ ਇਹ ਗੱਲ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕੁਦਰਤ ਆਪਣੀ ਬਾਕੀ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਵੀ ਲਪੇਟੇ, ਪਰ ਫਿਰ ਫੁੱਲ ਕਿਉਂ ਖਿੜਨ? ਨਵੇਂ ਪੱਤੇ ਕਿਉਂ ਨਿਕਲਣ? ਬੱਦਲ ਕਿਉਂ ਮੁੜ-ਮੁੜ ਆਉਣ? ਪੰਛੀ ਕਿਉਂ ਆਏ ਸਾਲ ਨਵਾਂਆਲ੍ਹਣਾ ਪਾਉਣ? ਕੁਦਰਤ ਕਦੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਨੇਮ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਬਦਲਦੀ, ਉਹ ਨਿਰਵੈਰ ਤੇ ਨਿਰੰਤਰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਦੋਂ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਚਲਾ ਰਹੀ ਹੈ ਤੇ ਚਲਾਉਂਦੀ ਰਹੇਗੀ। ਇਹ ਸਿਰਫ ਮਨੁੱਖ ਹੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਰਮ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕੁਦਰਤ ਤੋਂ ਬਲਵਾਨ ਹੈ, ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮੁੜ-ਮੁੜ ਆਪ ਹੀ ਢਾਹ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਫਿਰ ਦੁਖੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਾਸ਼ ਮਨੁੱਖ ਵੀ ਫੁੱਲਾਂ ਵਾਂਗ ਆਪੇ ਖਿੜਨਾ ਸਿੱਖ ਜਾਏ, ਬੱਦਲਾਂ ਵਾਂਗ ਨੀਰ ਦੇਣਾ ਗਿੱਝ ਜਾਏ। ਫਿਰ ਦੇਖਣਾ ਕੁਦਰਤ ਕਿਵੇਂ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਵੰਡਦੀ ਹੈ।
-ਮੋਬਾ: 98159-45018
