ਕੋਰੋਨਾ ਵਾਇਰਸ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਮਿੱਥਾਂ ਅਤੇ ਤੱਥ

ਜਿਵੇਂ ਜਿਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਕੋਵਿਡ-19 ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਧਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਓਵੇਂ ਹੀ ਇਸ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਮਿਥਾਂ ਅਤੇ ਅਫਵਾਹਾਂ ਵੀ ਫੈਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਇਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ ਮੈਡੀਕਲ ਸਾਇੰਸਿਜ਼ ਦੇ ਡਾਕਟਰਾਂ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਖੰਡਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮੁਢਲੀਆਂ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਥੋੜ੍ਹੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਹੱਥਾਂ ਨੂੰ ਸਾਫ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ।
ਮਿਥ : ਆਪਣੇ ਬਚਾਅ ਲਈ ਮਾਸਕ (ਸਰਜੀਕਲ ਅਤੇ ਐਨ 95) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
ਤੱਥ : ਬਾਜ਼ਾਰ ਅਤੇ ਕੰਮ 'ਤੇ ਜਾਣ ਸਮੇਂ ਸਿਹਤਮੰਦ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਸਰਜੀਕਲ ਮਾਸਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਸਲਾਹ ਤਾਂ ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਸਥਾ ਨੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਿਸ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖੰਘ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਮਾਸਕ ਥੁੱਕ ਨੂੰ ਰੋਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਲਾਗ ਲੱਗਣ ਦਾ ਡਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਹ ਵਾਰ ਵਾਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮੂੰਹ ਨੂੰ ਹੱਥ ਲਾਉਣ ਤੋਂ ਵੀ ਰੋਕਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਸਿਹਤਮੰਦ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਸਲਾਹ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ। ਜਦੋਂ ਮਾਸਕ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋ ਜਾਵੇ ਜਾਂ ਸਿੱਲ੍ਹਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਬਦਲ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਤਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧਾਰਨ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਚਿਹਰੇ 'ਤੇ ਬੰਨ੍ਹਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੱਥ ਧੋ ਲੈਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।
ਮਿਥ : ਕੋਵਿਡ-19 ਹਵਾ ਦੇ ਨਾਲ ਫੈਲਦਾ ਹੈ
ਤੱਥ : ਸਹੀ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਹਵਾ ਦੇ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਫੈਲਦਾ। ਇਹ ਪੀੜਤ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਸੰਪਰਕ 'ਚ ਆਉਣ ਨਾਲ ਫੈਲਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਖੰਘ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ, ਉਸ ਤੋਂ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਇਕ ਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਪੀੜਤ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਸੰਪਰਕ 'ਚ ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਚਿਹਰੇ ਤੱਕ ਇਸ ਵਾਇਰਸ ਦੇ ਪੁੱਜਣ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਵਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਾਇਰਸ ਕੁਝ ਘੰਟੇ ਜਿਊਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਮਿਥ : ਧਾਤਾਂ 'ਤੇ ਵਾਇਰਸ ਸਦਾ ਜਿਊਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ
ਤੱਥ : ਜੇਕਰ ਇਹ ਕਿਸੇ ਕਮਰੇ ਜਾਂ ਘਰ ਅੰਦਰ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਧਾਤ 'ਤੇ ਹੈ ਤਾਂ ਵਾਇਰਸ 8 ਤੋਂ 10 ਘੰਟੇ ਤੱਕ ਜਿਊਂਦਾ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ 3 ਤੋਂ 4 ਘੰਟੇ ਜਿਊਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਗਰਮੀ ਦੇ ਵਧਣ ਨਾਲ ਬਾਹਰੀ ਮਾਹੌਲ ਵਿਚ ਇਸ ਵਾਇਰਸ ਦੇ ਫੈਲਣ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਘਟੇਗਾ। ਪਰ ਕੋਈ ਵੀ ਅਧਿਐਨ ਇਸ ਦਾਅਵੇ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ।
ਮਿਥ : ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣੀ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੈ
ਤੱਥ : ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਦਾਅਵਾ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਮਿਥ : ਤਿੰਨ ਚਾਰ ਘੰਟੇ ਤੱਕ ਸੂਰਜ ਹੇਠਾਂ ਰੱਖ ਕੇ ਪਾਣੀ ਗਰਮ ਕਰਨ ਅਤੇ ਗਰਾਰੇ ਕਰਨ ਨਾਲ ਵਾਇਰਸ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
ਤੱਥ : ਇਸ ਦਾਅਵੇ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨ ਲਈ ਕੋਈ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸੇ ਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਗਰਾਰੇ ਕਰਨ ਨਾਲ ਇਸ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਮਿਲਣ ਦੇ ਦਾਅਵੇ ਦਾ ਵੀ ਕੋਈ ਵਿਗਿਆਨਕ ਆਧਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਮਿਥ : ਘਰੇਲੂ ਓਹੜ ਪੋਹੜਾਂ ਅਤੇ ਲਸਣ, ਸ਼ਹਿਦ, ਨਿੰਬੂ, ਲੌਂਗ ਆਦਿ ਨਾਲ ਮਦਦ ਮਿਲ ਸਕਦੀ ਹੈ
ਤੱਥ : ਦਰਅਸਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਬੰਧੀ ਵੀ ਲੋੜੀਂਦੇ ਸਬੂਤ ਨਹੀਂ ਹਨ ਜੋ ਇਹ ਸਿੱਧ ਕਰਦੇ ਹੋਣ ਕਿ ਕੁਝ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਮਸਾਲੇ ਕੋਰੋਨਾ ਵਾਇਰਸ ਨਾਲ ਲੜਨ 'ਚ ਸਹਾਈ ਹੋਣਗੇ।
ਮਿਥ : ਵਾਇਰਸ ਗਰਮੀ 'ਚ ਬਚ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ-ਤਾਪਮਾਨ ਦੇ ਵਧਣ ਨਾਲ ਇਹ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।
ਤੱਥ : ਇਸ ਵਾਇਰਸ ਦੀ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਗਰਮ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੱਕ ਵੀ ਪੁੱਜ ਗਈ ਹੈ। ਸੋ, ਇਹ ਦਾਅਵਾ ਵੀ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕੁਝ ਮਾਹਿਰ ਇਹ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਗਰਮੀ ਦੇ ਵਧਣ ਨਾਲ ਇਸ ਦੇ ਫੈਲਣ ਵਿਚ ਕੁਝ ਕਮੀ ਜ਼ਰੂਰ ਆਵੇਗੀ, ਵਿਗਿਆਨ ਇਸ ਦਾਅਵੇ ਦੀ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਖ਼ਬਰ ਸ਼ੇਅਰ ਕਰੋ

ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਰੱਖੋ ਧਿਆਨ

ਕੋਵਿਡ-19 ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਯੋਗ ਸਮੱਗਰੀ ਦੀ ਸਬੰਧਿਤ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸਾਰੇ ਉਤਪਾਦਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਚੂਨ ਵਿਕਰੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
* ਹੱਥਾਂ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਵਾਲੇ ਸੈਨੀਟਾਈਜ਼ਰ ਅਤੇ ਮਾਸਕਾਂ (2 ਪੀ. ਐਲ. ਵਾਈ ਅਤੇ 3-ਪੀ. ਐਲ. ਵਾਈ. ਸਰਜੀਕਲ ਮਾਸਕ, ਐਨ 95 ਮਾਸਕ) ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ, ਗੁਣਵੱਤਾ ਅਤੇ ਵੰਡ, ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਦਾਰਥ ਐਕਟ 1955 ਦੇ ਅਧੀਨ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।
* ਮਾਸਕਾਂ ਅਤੇ ਸੈਨੀਟਾਈਜ਼ਰ ਦੀ ਚੰਗੀ ਵੰਡ ਅਤੇ ਵਿਕਰੀ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
* ਕੋਵਿਡ-19 ਸੈਨੀਟਾਈਜ਼ਰ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਕੇਂਦਰੀ ਡਰੱਗਜ਼ ਸਟੈਂਡਰਡ ਕੰਟਰੋਲ ਆਰਗੇਨਾਈਜ਼ੇਸਨ (ਸੀ. ਡੀ. ਐਨ. ਸੀ. ਓ.) ਵਲੋਂ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਪੱਧਰ ਅਤੇ ਮਾਸਕਾਂ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਬੀ. ਆਈ. ਐਨ. ਪੱਧਰਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
* ਮਾਸਕ ਅਤੇ ਹੱਥਾਂ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਵਾਲੇ ਸੈਨੀਟਾਈਜ਼ਰ ਦਾ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਚੂਨ ਮੁੱਲ (ਐਮ. ਆਰ. ਪੀ.) ਮੋਟੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਰੀਬ ਓਨਾ ਹੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਿੰਨਾ ਕੋਰੋਨਾ ਵਾਇਰਸ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੇ ਖ਼ਤਰੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੀ।
* ਕੋਵਿਡ-19, ਕੋਰੋਨਾ ਵਾਇਰਸ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਵਾਂ ਦੀ ਹੋਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੇ ਬਾਰੇ 'ਚ ਗ਼ਲਤ ਦਾਅਵੇ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਗੁਮਰਾਕੁੰਨ ਮਸ਼ਹੂਰੀ ਲਈ ਜਵਾਬਦੇਹ ਹੋਣਾ ਪਵੇਗਾ ਅਤੇ ਗਾਹਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਐਕਟ ਅਧੀਨ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਕਾਰਵਾਈ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
* ਗਾਹਕਾਂ ਵਲੋਂ ਘਬਰਾਹਟ 'ਚ ਆ ਕੇ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਖਰੀਦਦਾਰੀ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਹਿਤ ਹਰੇਕ ਗਾਹਕ ਨੂੰ ਵੇਚਣ ਵਾਲੇ ਸਾਮਾਨ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਪ੍ਰਤੀ ਪ੍ਰਚੂਨ ਵਿਕਰੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤੀ ਨਾਲ ਪਾਬੰਦ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਖ਼ਤੀ ਹੋਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਖ਼ਾਸ ਪਦਾਰਥਾਂ, ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਾਲੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਵਸਤੂਆਂ 'ਤੇ ਵੀ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
* ਪ੍ਰਚੂਨ ਦੁਕਾਨਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਚੂਨ ਸੰਗਠਨਾਂ ਵਲੋਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਲਈ ਕੁਝ ਖਾਸ ਘੰਟੇ ਨਾਜ਼ੁਕ ਲੋਕਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਲਈ ਮੁਕੱਰਰ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਉਹ ਭੀੜ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਨਾ ਆਉਣ।
* ਰੈਸਟੋਰੈਂਟਾਂ ਅਤੇ ਢਾਬਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਡਿਲਵਰੀ ਅਮਲੇ, ਰਸੋਈਆਂ, ਪੈਕਿੰਗ ਇਲਾਕੇ ਅਤੇ ਵਾਹਨਾਂ ਦੀ ਸਹੀ ਸਾਫ਼-ਸਫ਼ਾਈ ਅਤੇ ਸੈਨੀਟੇਸ਼ਨ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਸਾਫ਼ ਅਤੇ ਰੋਗਾਣੂਮੁਕਤ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਕਿਸੇ ਮੁਲਾਜ਼ਮ 'ਚ ਆਮ ਜ਼ੁਕਾਮ ਜਾਂ ਫਲੂ ਦੇ ਲੱਛਣ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਡਿਊਟੀ ਤੋਂ ਛੁੱਟੀ ਦੇ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
* ਘਰਾਂ 'ਚ ਸਵੈ ਨਜ਼ਰਬੰਦ (Quarantine) ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਬਿਰਧਾਂ ਤੱਕ ਕਰਿਆਨੇ ਅਤੇ ਪੱਕਿਆ ਭੋਜਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਰਿਹਾਇਸ਼ੀ ਭਲਾਈ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਅਤੇ ਆਂਢ ਗੁਆਂਢ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਵੈ-ਨਜ਼ਰਬੰਦ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਲੋੜੀਂਦੇ ਸਾਮਾਨ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਾਰਕੁਨਾਂ ਦੀਆਂ ਟੋਲੀਆਂ ਬਣਾਉਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ।
* ਕੇਂਦਰੀ ਡਰੱਗ ਸਟੈਂਡਰਡ ਕੰਟਰੋਲ ਆਰਗੇਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ (ਸੀ. ਡੀ. ਐਨ. ਸੀ. ਓ.) ਅਤੇ ਲੀਗਲ ਮੈਟਰੋਲੋਜੀ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਨੂੰ ਸੂਬਾ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਜਮ੍ਹਾਂਖੋਰੀ ਅਤੇ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਚੂਨ ਮੁੱਲ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੀਮਤ 'ਤੇ ਵੇਚਣ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਸਖ਼ਤ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
**

ਕੋਰੋਨਾ ਵਾਇਰਸ ਕੀ ਹੈ?

ਕੋਰੋਨਾ ਵਾਇਰਸ, ਵਾਇਰਸਾਂ ਦਾ ਇਕ ਵੱਡਾ ਪਰਿਵਾਰ ਹੈ ਜੋ ਆਮ ਜੁਕਾਮ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹੋਰ ਵੱਖ ਵੱਖ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਐਮ.ਈ.ਆਰ.ਐਸ. ਅਤੇ ਐਸ.ਏ.ਆਰ.ਐਸ. ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਨਵਾਂ ਵਾਇਰਸ ਚੀਨ ਵਿਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਇਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪਛਾਣ ਦਸੰਬਰ 2019 ਵਿਚ ਵੁਹਾਨ, ਚੀਨ ਵਿਚ ਹੋਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਕਈ ਹੋਰਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਇਹ ਫੈਲ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕਰੀਬ 8 ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੌਤਾਂ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ।
ਵੁਹਾਨ ਦੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਭੋਜਨ ਦੀ ਮੰਡੀ ਇਸ ਦੀ ਪੈਦਾਇਸ਼ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਮੰਨੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਸ ਦੀ ਪੀੜਤ ਮਨੁੱਖ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਤੱਕ ਲਾਗ ਹੋਣ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ।
**

ਤਣਾਅ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਨਜਿੱਠੀਏ?

-ਇਹ ਆਮ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਸੰਕਟ ਭਰੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਉਦਾਸ, ਤਣਾਅ ਭਰੇ, ਡੌਰ ਭੌਰੇ ਜਾਂ ਗੁੱਸੇ ਵਿਚ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।
-ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਪਾਤਰਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਨੀ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤਾਂ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਵੀ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰੋ।
-ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡਾ ਘਰ ਰਹਿਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਜਿਊਣ ਸ਼ੈਲੀ ਨੂੰ ਵਧੀਆ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖੋ। ਜਿਵੇਂ ਸੰਤੁਲਿਤ ਖੁਰਾਕ ਲਓ, ਨੀਂਦ ਪੂਰੀ ਕਰੋ, ਲੋੜੀਂਦੀ ਵਰਜਿਸ਼ ਕਰੋ, ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸਮਾਂ ਗੁਜ਼ਾਰੋ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਘਰੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਵੋ ਤਾਂ ਈ-ਮੇਲ ਜਾਂ ਫੋਨ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਮਿੱਤਰਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰੋ।
-ਤਣਾਅ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਸਿਗਰਟ, ਸ਼ਰਾਬ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨਸ਼ੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਕਰੋ।
-ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਘਬਰਾਹਟ ਜਾਂ ਸਮੱਸਿਆ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਡਾਕਟਰ ਜਾਂ ਮੈਡੀਕਲ ਕੌਂਸਲਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਹ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾ ਕਿ ਰੱਖੋ ਕਿ ਲੋੜ ਪੈਣ 'ਤੇ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਸਹਾਇਤਾ ਸਬੰਧੀ ਕਿਵੇਂ ਅਤੇ ਕਿੱਥੇ ਜਾਣਾ ਹੈ।
-ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹਾਲਾਤ ਸਬੰਧੀ ਤੱਥ ਅਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇਕੱਠੀ ਕਰੋ ਤਾਂ ਜੋ ਤੁਹਾਡੀ ਸਿਹਤ ਸਬੰਧੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਹੀ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਮਿਲੇ ਅਤੇ ਤੁਸੀਂ ਸਾਵਧਾਨ ਰਹੋ। ਅਜਿਹੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਸੂਤਰਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਵੋ ਜਿਵੇਂ ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਵੈਬਸਾਈਟ ਜਾਂ ਸਥਾਨਕ ਜਾਂ ਸੂਬਾ ਪੱਧਰੀ ਲੋਕ ਸਿਹਤ ਸੰਸਥਾ ਕੋਲੋਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
-ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਮਾਧਿਅਮਾਂ ਦੀ ਹੀ ਸੂਚਨਾ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ।
-ਉਨ੍ਹਾਂ ਹੁਨਰਾਂ ਦੀ ਅਜਮਾਇਸ਼ ਕਰੋ ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਕਰਕੇ ਤੁਸੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲੇ ਹੋ। ਅਜਿਹੇ ਚੁਣੌਤੀ ਭਰੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਇਹ ਲਾਹੇਵੰਦ ਸਾਬਤ ਹੋਣਗੀਆਂ।

ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਸਥਾ ਵਲੋਂ ਜਾਰੀ ਹਦਾਇਤਾਂ

ਨਕਾਬ (ਮਾਸਕ) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਦੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ?
-ਸਿਹਤਮੰਦ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਉਦੋਂ ਹੀ ਮਾਸਕ ਪਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕੋਵਿਡ-19 ਨਾਲ ਗ੍ਰਸਤ ਕਿਸੇ ਸ਼ੱਕੀ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨੀ ਹੋਵੇ।
-ਓਦੋਂ ਮਾਸਕ ਪਾਓ ਜਦੋਂ ਖੰਘ ਜਾਂ ਛਿੱਕਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹੋਣ।
-ਮਾਸਕ ਪਾਉਣ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਦੋਂ ਹੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਅਲਕੋਹਲ ਮਿਸ਼ਰਿਤ ਸੈਨੇਟਾਈਜਰ ਜਾਂ ਸਾਬਣ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਵਾਰ ਵਾਰ ਹੱਥਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਾਫ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ।
-ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਮਾਸਕ ਪਾਇਆ ਹੈ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਤਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਕਰਨੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਮੂੰਹ 'ਤੇ ਪਾਉਣ ਅਤੇ ਲਾਹੁਣ ਦੀ ਵਿਧੀ ਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੂੜੇ ਵਿਚ ਸੁੱਟਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਭੋਜਨ ਸਬੰਧੀ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ
* ਕੱਚੇ ਮਾਸ ਅਤੇ ਪੱਕੇ ਹੋਏ ਭੋਜਨ ਲਈ ਵੱਖ ਵੱਖ ਕਿਸਮ ਦੇ ਚਾਕੂ ਆਦਿ ਰੱਖੋ।
* ਕੱਚੇ ਭੋਜਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੱਕੇ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਹੱਥਾਂ 'ਚ ਫੜਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੱਥਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧੋਵੋ।
* ਬਿਮਾਰੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਹੋਰਾਂ ਤੋਂ ਰੱਖੋ ਦੂਰੀ
* ਛਿੱਕਦਿਆਂ ਅਤੇ ਖੰਘਦਿਆਂ ਆਪਣਾ ਮੂੰਹ ਢਕੋ ਅਤੇ ਟਿਸ਼ੂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ ਜਾਂ ਫਿਰ ਛਿੱਕਦਿਆਂ ਜਾਂ ਖੰਘਦਿਆਂ ਆਪਣੀ ਬਾਂਹ ਨੂੰ ਨੱਕ ਅੱਗੇ ਕਰੋ।
* ਟਿਸ਼ੂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕੂੜੇਦਾਨ ਵਿਚ ਸੁੱਟੋ।
* ਛਿੱਕਣ ਅਤੇ ਖੰਘਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਲਕੋਹਲ ਮਿਸ਼ਰਤ ਸੈਨੀਟਾਈਜ਼ਰ ਜਾਂ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਸਾਬਣ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਧੋਵੋ। ਬਿਮਾਰ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਸੰਪਰਕ 'ਚ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਕਰੋ।

ਕੁਝ ਹੋਰ ਅਹਿਮ ਗੱਲਾਂ

* ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਸਫ਼ਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ ਤਾਂ ਸੈਨੀਟਾਈਜ਼ਰ ਮਦਦਗਾਰ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਸਾਬਣ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਪਰ ਸਾਬਣ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਹੱਥ ਧੋਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੈ।
* ਸੈਨੀਟਾਈਜ਼ਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਰਸਾਇਣਾਂ ਤੋਂ ਬਣਦੇ ਹਨ ਜੋ ਵਾਇਰਸ ਨੂੰ ਮਾਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਉਹ ਰਸਾਇਣ ਤੁਹਾਡੇ ਹੱਥਾਂ 'ਤੇ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
* ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਘਰ ਵਾਪਸ ਜਾਓ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਹਰ ਹਾਲ 'ਚ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਸਾਬਣ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਧੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ, ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਸੈਨੀਟਾਈਜ਼ ਕੀਤੇ ਹੀ ਹੋਣ।
* ਫਿਲਹਾਲ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਸਬੂਤ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ ਕਿ ਇਹ ਵਾਇਰਸ ਹੋਰਾਂ ਜੀਵਾਂ 'ਤੇ ਵੀ ਅਸਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਅਜੇ ਇਹ ਮਨੁੱਖੀ ਵਾਇਰਸ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਦੇ ਹੋਰਾਂ ਜੀਵਾਂ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਣ ਦੀ ਕੋਈ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਫਿਲਹਾਲ, ਮਨੁੱਖ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖ ਤੱਕ ਹੀ ਇਸ ਵਾਇਰਸ ਦੀ ਲਾਗ ਸੰਭਵ ਹੈ।
* ਕਿਸੇ ਵਾਇਰਸਗ੍ਰਸਤ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਲਾਗ ਨਾਲ ਵਪਾਰਕ ਮਾਲ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਘੱਟ ਹੈ ਅਤੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਤਾਪਮਾਨ, ਵੱਖ ਵੱਖ ਹਾਲਾਤ ਵਿਚੋਂ ਸਫਰ ਕਰਕੇ ਤੁਹਾਡੇ ਤੱਕ ਪੁੱਜੇ ਮਾਲ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਜਾਣ ਨਾਲ ਵਾਇਰਸ ਲੱਗਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵੀ ਘੱਟ ਹੈ।
* ਇਹ ਹੁਣ ਇਕ ਮਨੁੱਖੀ ਵਾਇਰਸ ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਦੂਜੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਤੱਕ ਫੈਲਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਜਾਨਵਰਾਂ ਤੇ ਪੰਛੀਆਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਵੀ ਸਬੰਧ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਮਾਸ ਜਾਂ ਆਂਡਿਆਂ ਦਾ ਸੇਵਨ ਨਾ ਕਰਕੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਾਇਰਸ ਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸਬੰਧ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਹੱਥ ਕਿਵੇਂ ਧੋਈਏ?

* ਹੱਥਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਜਾਂ ਅਲਕੋਹਲ ਮਿਸ਼ਰਤ ਸੈਨੀਟਾਈਜ਼ਰ ਨਾਲ ਸਾਫ਼ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
* ਹੱਥਾਂ 'ਤੇ ਏਨਾ ਕੁ ਸਾਬਣ ਲਾਓ ਕਿ ਹੱਥਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਇਸ ਤੋਂ ਵਾਂਝਾ ਨਾ ਰਹੇ।
* ਦੋਵਾਂ ਤਲੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿਚ ਰਗੜੋ
* ਹੱਥ ਦਾ ਉੱਪਰਲਾ ਹਿੱਸਾ ਦੂਜੇ ਹੱਥ ਦੀ ਤਲੀ ਨਾਲ ਉਂਗਲਾਂ ਵਿਚ ਫਸਾ ਕੇ ਰਗੜੋ
* ਉਂਗਲਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਗੜੋ
* ਹੁਣ ਹੱਥਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧੋ ਲਵੋ।
* ਹੁਣ ਇਕ ਵਾਰ ਵਰਤੋਂ 'ਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਤੌਲੀਏ ਨਾਲ ਹੱਥਾਂ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰ ਲਵੋ।
ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਸਵੈ-ਨਜ਼ਰਬੰਦ (Quarantine) ਕਿਵੇਂ ਕਰੀਏ?
ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇਕ ਕਮਰੇ 'ਚ ਬੰਦ ਕਰਨਾ
*ਤੁਹਾਡੀ ਹਰ ਹਰਕਤ ਘਰ ਦੇ ਇਕ ਕਮਰੇ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਕਮਰਾ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੋਵੇ ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਕ ਗੁਸਲਖਾਨਾ ਜੁੜਿਆ ਹੋਵੇ, ਜਿਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਜੀਅ ਨਾ ਕਰਦਾ ਹੋਵੇ।
* ਇਕ ਸਰਜੀਕਲ ਮਾਸਕ ਪਹਿਨ ਕੇ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਹਰ 8 ਤੋਂ 10 ਘੰਟੇ ਬਾਅਦ ਇਸ ਨੂੰ ਬਦਲੋ। ਇਕ ਵਾਰ ਵਰਤੇ ਮਾਸਕ ਦੀ ਦੁਬਾਰਾ ਕਦੇ ਵੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਅਤੇ ਵਰਤੇ ਹੋਏ ਮਾਸਕ ਬਾਰੇ ਇਹੀ ਸੋਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਵਾਇਰਸ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੈ।
ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਤੱਕ ਸੰਪਰਕ
* ਜੇਕਰ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਜੀਅ ਦਾ ਤੁਹਾਡੇ ਕਮਰੇ 'ਚ ਆਉਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਤੁਹਾਡੇ ਤੋਂ 1 ਤੋਂ 3 ਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ 'ਚ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉ ਕਿ ਸਿਰਫ ਇਕ ਪਰਿਵਾਰਕ ਜੀਅ ਹੀ ਤੁਹਾਡੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰੇ।
* ਜਿਸ ਪਰਿਵਾਰਕ ਜੀਅ ਦੇ ਤੁਸੀਂ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਹੋਵੋ, ਉਸ ਨੂੰ ਵੀ ਤੁਹਾਡੇ ਨੇੜੇ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਮਾਸਕ, ਦਸਤਾਨੇ ਪਹਿਨਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਚਮੜੀ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਤੁਹਾਡੇ ਸਰੀਰ ਨਾਲ ਨਾ ਛੂਹੇ।
ਹੋਰ ਪਰਿਵਾਰਕ ਜੀਅ
* ਬਜ਼ੁਰਗ, ਗਰਭਵਤੀ ਔਰਤ, ਬੱਚੇ ਅਤੇ ਘਰ 'ਚ ਆਉਣ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਹੋਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਤੁਹਾਡੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੂਰੀ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤੁਹਾਡੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਥਾਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ 'ਚ ਨਹੀਂ ਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ।
* ਘਰ 'ਚ ਮੌਜੂਦ ਹਰੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਸਾਬਣ ਜਾਂ ਅਲਕੋਹਲ ਮਿਸ਼ਰਤ ਸੈਨੀਟਾਈਜ਼ਰ ਨਾਲ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਾਫ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।
ਕੱਪੜੇ ਅਤੇ ਮਾਸਕ
* ਤੁਹਾਡੇ ਵਲੋਂ ਪਾਏ ਗਏ ਕੱਪੜੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੇ ਸਿੱਧੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਆਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ। ਭਾਂਡੇ ਧੋਂਦੇ ਸਮੇਂ ਇਕੋ ਵਾਰ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਦਸਤਾਨੇ ਪਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਭਾਂਡਿਆਂ 'ਚ ਤੁਸੀਂ ਭੋਜਨ ਖਾਧਾ ਹੋਵੇ, ਉਹ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਹੋਰ ਜੀਅ ਨਾ ਵਰਤਣ।

ਜੇਕਰ ਲੱਛਣ ਵਧਦੇ ਹਨ ਤਾਂ...

* ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡੇ ਸਰੀਰ 'ਤੇ ਵਾਇਰਸ ਦੇ ਲੱਛਣ ਵਧਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਸਾਰੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਵਿਅਕਤੀਆਂ, ਜੋ ਤੁਹਾਡੇ ਸੰਪਰਕ 'ਚ ਰਹੇ ਹਨ, ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣਾ-ਆਪ ਸਵੈ ਨਜ਼ਰਬੰਦ (Quarantine) ਕਰ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਜਾਰੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨੰਬਰਾਂ 'ਤੇ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ ਤਾਂ ਕਿ ਮੈਡੀਕਲ ਟੀਮ ਤੁਹਾਨੂੰ ਛੇਤੀ ਤੋਂ ਛੇਤੀ ਹਸਪਤਾਲ ਲਿਜਾ ਸਕੇ।