ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣਿਆਂ ਹਾਲੇ ਥੋੜ੍ਹਾ ਸਮਾਂ ਹੀ ਹੋਇਆ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਿੰਨੀ ਚਿੰਤਾ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ, ਗੰਧਲੇ ਹੋ ਰਹੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਅਤੇ ਸੂਬੇ ਵਿਚ ਦਰੱਖਤਾਂ ਦੀ ਲਗਾਤਾਰ ਘਟਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਗਿਣਤੀ ਪ੍ਰਤੀ ਜਤਾਈ ਹੈ, ਉਸ 'ਤੇ ਅਸੀਂ ...
ਜੂਨ 1984 'ਚ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਉਪਰ ਹੋਏ ਭਿਆਨਕ ਹਮਲੇ ਨੂੰ 38 ਸਾਲ ਬੀਤ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਸਮਾਂ ਲੰਘਣ ਨਾਲ ਇਸ ਜ਼ਖ਼ਮ ਦੀ ਪੀੜ ਦਿਨੋ-ਦਿਨ ਡੂੰਘੀ ਹੋਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਹਮਲੇ ਦੌਰਾਨ ਫ਼ੌਜ ਵਲੋਂ ਇਥੋਂ ਚੁੱਕੀ ਗਈ ਸਿੱਖ ਰੈਫ਼ਰੈਂਸ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਦੀ ਹਾਲਾਂ ਵੀ ਕੋਈ ਉੱਘ-ਸੁੱਘ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ...
ਭੋਗ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼
ਸੀਨੀਅਰ ਅਕਾਲੀ ਆਗੂ ਜਥੇਦਾਰ ਤੋਤਾ ਸਿੰਘ ਦਾ 21 ਮਈ ਸਵੇਰੇ ਸਾਢੇ ਚਾਰ ਵਜੇ ਫੋਰਟਸ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਮੁਹਾਲੀ ਵਿਚ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ, ਇਕ ਪੁੱਤਰ ਕੈਨੇਡਾ ਤੇ ਧੀ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿਚ ਹਨ। ਉਸ ਨੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸਾਹ 2 ਮਾਰਚ, 1941 ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਦੀਦਾਰ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਦੀ ਹਵਾ ਵਿਚ ਲਿਆ ਸੀ। ਮੁਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਤੋਂ, ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਪੱਤੋ ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਅਤੇ ਐਫ. ਏ. ਡੀ. ਐੱਮ. ਕਾਲਜ ਮੋਗੇ ਤੋਂ 1959 ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਫਿਰ ਉਹ ਸਿਆਸਤ ਵਿਚ ਕੁੱਦ ਪਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਅੱਧੀ ਸਦੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਮੈਂਬਰ, ਵਿਧਾਨਕਾਰ, ਮੰਤਰੀ, ਮੰਡੀਕਰਨ ਬੋਰਡ ਦਾ ਚੇਅਰਮੈਨ ਅਤੇ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਸੀਨੀਅਰ ਮੀਤ ਪ੍ਰਧਾਨ ਰਿਹਾ। ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦਾ ਉਹ ਥੰਮ੍ਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਵੇਲੇ ਤੋਤਾ ਸਿੰਘ ਸਵਾ ਛੇ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਸੀ। ਮੈਂ ਉਦੋਂ ਸੱਤ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਸਾਂ। ਤੋਤਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਸ. ਬਾਬੂ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ ਦੇ ਘਰ ਮਾਤਾ ਸੰਤ ਕੌਰ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਪਿੰਡ ਦੀਦਾਰ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ (ਹੁਣ ਮੋਗਾ) ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਦਾਦੇ ਦਾ ਨਾਂਅ ਦੀਪ ਸਿੰਘ, ਪੜਦਾਦੇ ਦਾ ਸੰਤਾ ਸਿੰਘ ਤੇ ਨਕੜਦਾਦੇ ਦਾ ਸ਼ਾਮ ਸਿੰਘ ਸੀ। ਸ਼ਾਮ ਸਿੰਘ, ਬਾਬਾ ਦੀਦਾਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ ਜੀਹਦੇ ਨਾਂਅ 'ਤੇ ਪਿੰਡ ਬੱਝਾ। ਤੋਤਾ ਸਿੰਘ ਹੋਰੀਂ ਚਾਰ ਭਰਾ ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ, ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਤੇ ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਨ। ਉਹਦਾ ਵੱਡਾ ਪੁੱਤਰ ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕੰਟਰੋਲ ਬੋਰਡ ਵਿਚ ਅਫ਼ਸਰ ਹੈ। ਉਹ ਸਵਰਗੀ ਸ. ਦਰਬਾਰਾ ਸਿੰਘ, ਸਾਬਕਾ ਗਵਰਨਰ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦਾ ਜੁਆਈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਾਕੀ ਖਿਡਾਰੀ ਪਰਗਟ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸਾਂਢੂ ਹੈ। ਉਸ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਬਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਉਰਫ਼ ਮੱਖਣ ਬਰਾੜ ਉਸ ਦਾ ਸਿਆਸੀ ਵਾਰਸ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਡਾ. ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਦੰਦਾਂ ਦਾ ਡਾਕਟਰ ਹੈ। ਜਥੇਦਾਰ ਦੀ ਧੀ ਬੀਬੀ ਪਰਮਜੀਤ ਕੌਰ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿਚ ਡਾਕਟਰ ਹਨ।
ਤੋਤਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪੁਰਖੇ ਬੜੇ ਮਿਹਨਤੀ ਕਿਸਾਨ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬੰਜਰ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਆਬਾਦ ਕੀਤੀਆਂ। ਉਹ ਨਵੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਖ਼ਰੀਦਦੇ ਅੱਗੇ ਵਧਦੇ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਤਰਾਈ, ਬੀਕਾਨੇਰ, ਪਿੰਡ ਖਾਈ, ਰੌਂਤੇ ਤੇ ਦਿਆਲਪੁਰੇ ਭਾਈਕੇ ਵਿਚ ਵੀ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਖ਼ਰੀਦੀਆਂ ਤੇ ਆਬਾਦ ਕੀਤੀਆਂ। ਤੋਤਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਡੰਗਰ ਚਾਰੇ, ਪੱਠੇ ਵੱਢੇ, ਕੁਤਰਾ ਕੀਤਾ, ਤੂੜੀ ਦੀਆਂ ਪੰਡਾਂ ਆਪਣੇ ਸਿਰ ਉੱਤੇ ਚੁੱਕੀਆਂ, ਹਲ ਵਾਹਿਆ, ਕਰਾਹੇ ਲਾਏ, ਫਲ੍ਹੇ ਗਾਹੇ, ਧੜਾਂ ਉਡਾਈਆਂ ਤੇ ਛਜਲੀਆਂ ਨਾਲ ਬੋਹਲ ਲਾਏ। ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਕਈ-ਕਈ ਕਿੱਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਸਿੱਧੀਆਂ ਸਤੋਰ ਵੱਟਾਂ ਪਾਉਂਦੇ ਵੇਖਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਖੇਤ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਵੇਖ ਕੇ ਦੱਸ ਸਕਦਾ ਸੀ ਕਿ ਕਿੰਨੀ ਉਪਜਾਊ ਹੈ ਤੇ ਖੜ੍ਹੀ ਫ਼ਸਲ ਵੇਖ ਕੇ ਦੱਸ ਸਕਦਾ ਸੀ ਕਿੰਨਾ ਝਾੜ ਹੋਵੇਗਾ।
1971 ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਸਾਡੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਦਿਆਲਪੁਰੇ ਭਾਈਕੇ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਖ਼ਰੀਦਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਆ ਸੀ। ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਰਜਿਸਟਰੀ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਭਾਈ ਅਰਦੁੱਮਣ ਸਿੰਘ ਲਾਲ ਜੀ ਦੇ ਦਸਖ਼ਤ ਰਾਮਪੁਰਾ ਫੂਲ ਦੇ ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ ਸਾਹਮਣੇ ਹੋਣੇ ਸਨ। ਦੋ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਲੰਘ ਗਏ ਪਰ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਮਿਲ ਨਹੀਂ ਸਨ ਰਹੇ। ਇਕ ਦਿਨ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਹ ਬਾਗੜੀਏਂ ਆਏ ਹਨ। ਮੈਂ ਤੋਤਾ ਸਿੰਘ ਪਾਸ ਪੁੱਜਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬੱਚਾ ਬਿਮਾਰ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਡਾਕਟਰ ਪਾਸ ਲਿਜਾਣਾ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਬਾਗੜੀਆਂ ਨੂੰ ਤੁਰ ਪਿਆ। ਬਾਗੜੀਏਂ ਪਹੁੰਚੇ ਤਾਂ ਲਾਲ ਜੀ ਪਟਿਆਲੇ ਚਲੇ ਗਏ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਰਾਤ ਸਾਨੂੰ ਬਾਗੜੀਏਂ ਹੀ ਰਹਿਣਾ ਪਿਆ। ਆਖਿਰ ਲਾਲ ਜੀ ਮਿਲ ਪਏ ਤੇ ਮੰਨ ਵੀ ਗਏ ਕਿ ਮਿੱਥੇ ਦਿਨ ਤਹਿਸੀਲ ਜਾ ਆਵਾਂਗੇ।
ਦਿਆਲਪੁਰੇ ਭਾਈਕੇ ਸਾਡੀਆਂ ਦੋਵਾਂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਸਾਡਾ ਆਪਸੀ ਭਾਈਚਾਰਾ ਬਣ ਗਿਆ। ਪਿੰਡ ਕੋਠੇ ਵਲੋਂ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀਆਂ ਦੀ ਸਾਂਝ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸੀ ਜੋ ਨਵੀਆਂ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਹੋਰ ਗੂੜ੍ਹੀ ਹੋ ਗਈ। ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਕਿਰਸਾਨੀ ਵਿਚ ਜਿਵੇਂ ਜਥੇਦਾਰ ਤੋਤਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਬਾਪ ਦਾ ਨਾਂਅ ਸੀ ਉਵੇਂ ਸਾਡੇ ਬਾਪ ਨੂੰ ਵੀ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਕਿਸਾਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਜਥੇਦਾਰ ਤੋਤਾ ਸਿੰਘ ਜਦ ਕਿਸੇ 'ਕੱਠ ਵਿਚ ਬੋਲਦਾ ਤਾਂ ਦੋਹਾਂ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੀ ਚੰਗੀ ਖੇਤੀ ਦੀਆਂ ਮਿਸਾਲਾਂ ਦਿੰਦਾ। ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਚ ਅਗਾਂਹ ਵਧਣ ਲਈ ਤੋਤਾ ਸਿੰਘ ਹੋਰਾਂ ਨੇ 1956 ਵਿਚ ਪੁਰਾਣਾ ਛੇ ਸਿਲੰਡਰ ਦਾ ਟਰੈਕਟਰ ਛੇ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਦਾ ਲਿਆ ਸੀ ਜੋ ਪਾਵਰੀਨ ਤੇਲ ਨਾਲ ਚਲਦਾ ਸੀ। ਟਰੈਕਟਰ ਵੱਡਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਹ ਗਿਆਰਾਂ ਹਲ ਖਿੱਚ ਲੈਂਦਾ ਸੀ। ਤੋਤਾ ਸਿੰਘ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੌਰਾਨ ਵੀ ਟਰੈਕਟਰ ਚਲਾਉਣ 'ਚ ਹੱਥ ਵਟਾਉਂਦਾ। ਲੋੜ ਪੈਣ 'ਤੇ ਟਰਾਲੀ ਨਾਲ ਭਾੜਾ ਵਾਹੁਣਾ ਵੀ ਉਹਦੇ ਜ਼ਿੰਮੇ ਸੀ। ਉਹ ਟਰਾਲੀ 'ਤੇ ਅਕਾਲੀ ਵਰਕਰ ਬਹਾ ਕੇ ਕਾਨਫ਼ਰੰਸਾਂ ਵਿਚ ਲੈ ਜਾਂਦਾ। ਇਉਂ ਉਹ ਜਥੇਦਾਰ ਜਗਦੇਵ ਸਿੰਘ ਤਲਵੰਡੀ ਦਾ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਵਰਕਰ ਬਣ ਗਿਆ। 1970ਵਿਆਂ ਵਿਚ ਉਹ ਦੀਦਾਰ ਸਿੰਘ ਵਾਲੇ ਦਾ ਸਰਪੰਚ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ। ਫਿਰ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਦਾ ਜਥੇਦਾਰ ਬਣ ਗਿਆ ਤੇ ਉਹਦੇ ਨਾਂਅ ਨਾਲ ਜਥੇਦਾਰ ਜੁੜ ਗਿਆ। 1985 ਵਿਚ ਬਰਨਾਲਾ ਸਰਕਾਰ ਸਮੇਂ ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਮੰਡੀਕਰਨ ਬੋਰਡ ਦਾ ਚੇਅਰਮੈਨ ਬਣਿਆ ਤਾਂ ਉਹਦੀ ਨੇਮ ਪਲੇਟ ਉਤੇ ਜਥੇਦਾਰ ਤੋਤਾ ਸਿੰਘ ਦੀਦਾਰ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਪਿੱਛੋਂ ਉਹ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਐੱਮ. ਐੱਲ. ਏ. ਬਣਿਆ ਤੇ ਦੋ ਵਾਰ ਵਜ਼ੀਰ। ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਵੀ ਉਹ ਮੈਂਬਰ ਬਣਿਆ ਰਿਹਾ।
1983 ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਸੰਤ ਹਰਚੰਦ ਸਿੰਘ ਲੌਂਗੋਵਾਲ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜਾਣਾ ਸੀ। ਜਥੇਦਾਰ ਕਾਰ ਦੀ ਥਾਂ ਸਕੂਟਰ 'ਤੇ ਬਾਘੇ ਪੁਰਾਣੇ ਪੁੱਜਾ। ਸਕੂਟਰ ਅੱਡੇ 'ਤੇ ਖੜ੍ਹਾਅ ਕੇ ਬੱਸ ਵਿਚ ਆ ਬੈਠਾ। ਮੋਗੇ ਤੋਂ ਮੈਂ ਵੀ ਨਾਲ ਬੈਠ ਗਿਆ। ਸੰਤਾਂ ਨੇ ਮਿਲਣ ਪਿੱਛੋਂ ਪੀਲੇ ਪਰਨੇ ਵਿਚ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਾਂ ਦਾ ਬੰਡਲ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਜਥੇਦਾਰ ਨੇ ਪਰਨਾ ਵਾਪਸ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਾਂ ਦਾ ਬੰਡਲ ਕੱਛ ਵਿਚ ਦੇ ਲਿਆ। ਉਵੇਂ ਹੀ ਅਸੀਂ ਅੱਡੇ ਤੋਂ ਬੱਸ ਆ ਚੜ੍ਹੇ। ਮੈਂ ਮੋਗੇ ਉੱਤਰ ਗਿਆ ਤੇ ਉਹ ਹਨੇਰੇ ਪਏ ਬਾਘੇ ਪੁਰਾਣੇ ਤੋਂ ਸਕੂਟਰ ਉੱਤੇ ਦੀਦਾਰ ਸਿੰਘ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਚੱਲ ਪਿਆ। ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਕੱਚੇ ਰਾਹ ਉੱਤੇ ਉਹਦਾ ਸਕੂਟਰ ਫਿਸਲ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਖਾਸੀਆਂ ਰਗੜਾਂ ਲੱਗੀਆਂ। ਪੁਰਾਣੇ ਜਥੇਦਾਰ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਰਗੜਾਂ ਖਾ ਕੇ ਹੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਬਣਦੇ ਸਨ ਜਦ ਕਿ ਨਵੇਂ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਰਗੜਾਂ ਖਾਣ ਦਾ ਕੋਈ ਤਜਰਬਾ ਨਹੀਂ।
ਜਥੇਦਾਰ ਤੋਤਾ ਸਿੰਘ ਬਾਰੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ ਕਿ ਨਾ ਉਹ ਆਪ ਖਾਂਦਾ-ਪੀਂਦਾ ਸੀ, ਨਾ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦਿੰਦਾ ਸੀ। ਮੈਂ ਖ਼ੁਦ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਸਾਰਾ-ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਉਹ ਬਿਨਾਂ ਖਾਧੇ-ਪੀਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਜਿਹੜਾ ਹਮ੍ਹਾਤੜ ਤੁਮ੍ਹਾਤੜ ਇਕ ਵਾਰ ਜਥੇਦਾਰ ਨਾਲ ਸਫ਼ਰ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਛੇਤੀ ਕੀਤਿਆਂ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਸਫ਼ਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਰਦਾ। ਮਨ 'ਚ ਸੋਚਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹਦੇ ਨਾਲ ਤਾਂ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਭੁੱਖੇ ਪਿਆਸੇ ਰਹਿਣਾ ਪਊ! ਉਸ ਦੇ ਇਕਹਿਰੇ ਜੁੱਸੇ ਤੋਂ ਇਉਂ ਲਗਦਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਸਟੀਲ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੋਵੇ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਨਾ ਅੰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋਵੇ ਨਾ ਪਾਣੀ ਸੀ। ਜਿਵੇਂ ਜਥੇਦਾਰ ਜਗਦੇਵ ਸਿੰਘ ਤਲਵੰਡੀ ਨੂੰ ਲੋਹ ਪੁਰਸ਼ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਉਵੇਂ ਜਥੇਦਾਰ ਤੋਤਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਲੋਹ ਪੁਰਸ਼ ਕਿਹਾ ਜਾਣ ਲੱਗਾ ਸੀ। ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜਥੇਦਾਰ ਦੀ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਚਰਨਾਂ 'ਚ ਨਿਵਾਸ ਦੇਣ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਤੇ ਦੋਸਤਾਂ-ਮਿੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਭਾਣਾ ਮੰਨਣ ਦਾ ਬਲ ਬਖਸ਼ਣ।
ਵਟਸਐਪ : 001-647-785-1661
ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੀ ਸੱਜਰੀ ਫੇਰੀ ਸਮੇਂ ਉਥੋਂ ਦੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਯਤੀਮਖਾਨਾ ਵਿਚ ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਯਾਦਗਾਰੀ ਸਕੂਲ ਤੇ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਵੇਖਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ। ਇਸ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਅਕਾਦਮਿਕ ਤੇ ਵਿਵਹਾਰਕ ਸਿੱਖਿਆ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇਣ ਦਾ ਵੀ ਯੋਗ ...
ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਨਿਤਿਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਸੂਬੇ 'ਚ ਜਾਤੀ ਆਧਾਰਿਤ ਜਨਗਣਨਾ ਦੇ ਮੁੱਦੇ 'ਤੇ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ ਦੀ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਪਟਨਾ 'ਚ ਇਕ ਸਰਬ ਪਾਰਟੀ ਬੈਠਕ ਬੁਲਾਈ ਹੈ। ਕੇਂਦਰੀ ਸੰਸਦੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਮੰਤਰੀ ਵਿਜੈ ਕੁਮਾਰ ਚੌਧਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ...
Website & Contents Copyright © Sadhu Singh Hamdard Trust, 2002-2021.
Ajit Newspapers & Broadcasts are Copyright © Sadhu Singh Hamdard Trust.
The Ajit logo is Copyright © Sadhu Singh Hamdard Trust, 1984.
All rights reserved. Copyright materials belonging to the Trust may not in whole or in part be produced, reproduced, published, rebroadcast, modified, translated, converted, performed, adapted,communicated by electromagnetic or optical means or exhibited without the prior written consent of the Trust. Powered
by REFLEX